Hytaýyň Hefei şäherinde “emeli gün” diýlip atlandyrylýan ýadro birleşmesi reaktory, 70 million gradus Selsiýada 17 minutdan gowrak işläninden soň dünýä rekordyny täzeledi. Hünärmenler bu ýagdaýyň dünýäniň arassa geljege bolan gözleginde möhüm öwrülişikdigini aýtdy.Hytaýyň döwlet metbugaty “Sinhua” habar gullugynyň habaryna görä, ýurduň Anhui welaýatynyň paýtagty Hefeýdäki ýadro birleşmesi reaktory täze rekord goýdy. Sinhua habar gullugy, ýadro birleşdiriş reaktorynyň gözleg desgasynyň“Experimental Advanced Superconducting Tokamak” (EAST) 1,56 sekuntda (17 minut 36 sekunt) 70 million Selsiýada işleýändigini habar berdi. Täze rekord, “EAST” maý aýynda 120 million gradus Selsiýada 101 sekuntlap işlemek bilen ýene bir möhüm sepgitden soň boldy. Şeýle-de bolsa, “EAST” maý aýynda geçirilen synag wagtynda 20 sekundyň dowamynda iň ýokary temperatura 160 million dereje ýetdi. Bu, Güne garanyňda 10 esse gyzgyn temperatura ýetip biljekdigini aňladýar.
Hytaý Ylymlar akademiýasynyň Plazma Fizika Institutynyň gözlegçisi Gong Sianzu: “Maksatlarymyza dürli etaplarda ýetýäris. Iň soňky tejribe, birleşme reaktoryny işletmek üçin berk ylmy we tejribe binýadyny döredýär” diýdi.Mundan başga-da, “EAST”-a wodorod we deýteriý gazlaryny ýangyç hökmünde ulanyp, hakyky Güne täsir edýän ýadro birleşmesiniň reaksiýasyna meňzeýändigi üçin “emeli gün” lakamy berilýär. Birleşme energiýasy uglerod zyňyndylarynyň zyýansyzlandyrylan gelejegi üçin “iň soňky energiýa” hasaplanýar. Wodorod we deýteriý gazlary dünýäde köp bolany üçin iň az galyndy öndürýär.Beýleki tarapdan, “EAST” Hytaýda işleýän üç sany esasy ýadro birleşmesiniň arasynda. Ýurtda geçen ýylyň dekabrynda işe girizilen HL-2M tokamak birleşme reaktory Hytaýyň günorta-günbataryndaky Çengduda, üçünjisi Wuhan şäherinde ýerleşýär.Beýleki tarapdan, alymlaryň onlarça ýyllap dowam eden gözleglerine garamazdan, birleşme reaktorlary hakykatdan uzakda diýlip pikir edilýär. “Sinhua” habar gullugynyň pikiriçe, iki esasy kynçylyk, 100 million gradusdan ýokary temperaturany almak we uzak wagtlap şol temperaturany hemişelik saklamak.ABŞ-da, Ýewropa bileleşiginde, Russiýada we Günorta Koreýada emeli gün taslamalary durmuşa geçirilýär. Şeýle hem Hytaý, Fransiýada geçirilen halkara termiki ýadro eksperimental reaktory (ITER) mega taslamasyna gatnaşan 35 ýurduň arasyna girýär.