Biziň “Ýer” diýip atlandyrýan planetamyzyň dürli künjeginde özünde geň galdyryjy maglumatlary saklaýan birnäçe täsinliklere duş gelmek bolýar. Şeýle täsinlikleriň biri hem FAST teleskopydyr.
Özünde gyzykly maglumatlary jemleýän FAST radio teleskopy barada aşakdaky maglumatlary aýtmak bolar:
- Bu radio teleskopy 2016-njy ýylda birnäçe barlaglardan soňra işe başlady. Ol Hytaýda ýerleşýär;
- FAST teleskopy dünýädäki iň uly radio teleskop bolup, ol 30 sany futbol meýdançasynyň ululygyna, diametri bolsa 500 metre deňdir.
- Bu teleskopy has ýokary derejede gurnamak üçin bäş ýyl wagt gerek bolupdyr hem-de oňa 180 million dollarlyk maýa goýum serişdeleri sarp edilipdir;
- 10 santimetrden 4,3 metre çenli elektromagnit spektriň tolkun uzynlyklaryny gözden geçirip bilýän we daşarky giňişligi synlamagy maksat edinýän bu ägirt uly desga şu wagta çenli gurlan iň duýgur radio teleskopydyr;
- FAST teleskopy kosmos galaktikalarynda tebigy wodorody gözlär we kosmosda ýaşaýyşy gözlemeklige kömek etmek üçin gowşak pulsar signallary (radio tolkunlaryny çykarýan neýtron ýyldyzlary) tapar;
- FAST-yň kömegi bilen keseki siwilizasiýany ýüze çykarmak mümkinçiligi hem-de has uzak we garaňky planetalary görmek ukyby 5-10 esse ýokarydygy aýdylýar. Teleskopyň kömegi bilen has köp hereket edýän ýyldyzlary ýüze çykarmak hem mümkin. Şeýlelik bilen, agyrlyk güýjüniň tolkunlaryna ýa-da giňişlikdäki üýtgemelere gözegçilik etmek we düşünmek arkaly galaktikalaryň ewolýusiýasy we älemiň gelip çykyşy has gowy öwreniler diýlip garaşylýar;
- FAST teleskopy agyrlyk güýjüniň tolkunlaryny ýüze çykarmaga we belli bolan radiasiýa syrly gysga partlamalary derňemäge kömek edip biljek ýokary duýgur synlamalar döwrüne başlap, häzirki wagtda ondan dünýäniň astronomlary peýdalanyp bilerler;
- FAST bilen synag edilýän wagtynda ol 100-den gowrak “öli” ýyldyzlary tapdy;
- Şeýle hem bu teleskop radio tolkunlaryndan peýdalanyp, ýerüsti ýaşaýşy saklap bilýän ekzoplaneteleri tapar. Akmaýanyň ýolunyň daşyndaky galaktikalary goşmak bilen “ölen” ýyldyzlary öwrenmek üçin FAST-yň ulanylyp bilinjekdigi aýdylýar.
Döwlet Allanazarow,
S.A.Nyýazow adyndaky TOHU-nyň talyby.
Halk Maslahaty: ulag we aragatnaÅŸyk toplumy barada habarlar