Diller — halkara aragatnaşygyň guraly

Bilim arkaly beýik geljegiň gurulýandygyna Arkadagly Gahryman Serdarymyz «Ýaşlar — Watanyň daýanjy» atly ilkinji kitabynda aýratyn ünsi çekýär. Täze neşirde: «Milli bilim ulgamynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmeginiň, maddy enjamlaýyn binýadynyň berkidilmeginiň ýaşlaryň bagtyýar durmuşy bilen berk baglanyşyklydygyny hiç wagt ýatdan çykarmaly däldiris. Çünki iň döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen ak mekdeplerde ýaş nesiller bilim öwrenýärler, kämillik ýoluny geçýärler» diýlip, örän jaýdar bellenilýär.

Ata Watanymyzda häzirki döwrüň talaplaryna laýyklykda, bilim ulgamynda baý tejribe toplanyldy. Häzirki zaman täze kompýuterler, okuw-tehniki enjamlary, interaktiw-multimedia tehnologiýalary bilen üpjün edilen orta, ýörite orta we ýokary okuw mekdepleriniň döwrebap binalary, çagalar baglary we çagalar sagaldyş-dynç alyş merkezleri yzygiderli gurulýar. Her ýyl birinji synp okuwçylarynyň ählisine «Bilimli» atly kompýuterler sowgat berilýär. Munuň özi döwletimizde körpe nesliň mynasyp terbiýelenmegi we sazlaşykly ösmegi ugrunda edilýän aladanyň ýene bir aýdyň mysalydyr.

Türkmen halkynda «Dil bilen dünýäni gezer» di­ýen söz bar. Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­mynyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de bu sö­züň äh­mi­ýe­ti, gym­ma­ty has-da ro­waç­lan­ýar. Bu gün­ki gün ýurdu­my­zyň or­ta, ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de ýaşla­ra dür­li bi­lim­le­ri ber­mek bi­len bir ha­tar­da, da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni hem öw­ret­mä­ge uly üns be­ril­ýär. Bu ugur­da bi­lim ul­ga­myn­da döw­re­bap tej­ri­be top­la­nyl­dy. Ýur­du­my­zyň or­ta, ýö­ri­te or­ta we ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de ýaş­la­ra da­şa­ry ýurt dil­le­ri ýö­ri­te me­ýil­na­ma­lar esa­syn­da öw­redil­ýär. Paý­tag­ty­myz­da hem-de ýur­du­my­zyň beýle­ki kün­jek­le­rin­de da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni çuň­laşdy­ryp öw­red­ýän or­ta mek­dep­ler he­re­ket ed­ýär. Di­ýa­ry­myz­da iň­lis, rus, fran­suz, ýa­pon dil­le­ri bo­ýun­ça ýö­ri­te­leş­di­ri­len or­ta mek­dep­ler bar.

Häzirki döwrüň halkara gatnaşyklarynyň, maglumat-tehnologiýalarynyň we ykdysady hyzmatdaşlygynyň çalt ösýän döwründe daşary ýurt dillerini bilmek jemgyýetiň ösüşiniň, medeniýetiň giňelmeginiň hem-de ösüşiň möhüm şerti hökmünde kabul edilýär.
Diller halklaryň özara düşünişmeginiň, hyzmatdaşlygynyň we parahatçylykly gatnaşyklarynyň köprüsi bolup hyzmat edýär. Şonuň üçin hem daşary ýurt dilleriniň öwrenilmegi diňe bir şahsy ösüşiň däl, eýsem döwlet derejesindäki ösüşiň möhüm bölegidir.

Diller — halkara aragatnaşygyň guraly

Daşary ýurt dilleri dürli ýurtlaryň halklarynyň arasynda özara gatnaşygy ýola goýmakda möhüm orny eýeleýär.

* Bilim, ylym, syýahatçylyk, diplomatiýa, söwda ýaly ugurlarda daşary ýurt dilleri halkara gatnaşyklaryň esasy serişdesidir.
* Iňlis dili häzirki wagtda dünýäniň iň giň ýaýran aragatnaşyk dili bolup, halkara iş gatnaşyklarynyň, ylmy maglumat alyşynyň hem-de tehnologiýanyň esasy dilidir.
* Şeýle-de, rus, hytaý, arap, nemes, fransuz ýaly diller dünýäniň dürli sebitlerinde halkara gatnaşyklaryny ösdürmekde möhüm ähmiýete eýedir.

Daşary ýurt dilleriniň üsti bilen maglumat alyş-çalşygy we hyzmatdaşlyk giňelýär, bu bolsa döwletleriň özara ynanyşygyny pugtalandyrýar.

2. Diller we ykdysady hyzmatdaşlyk

Global ykdysadyýetiň ösüşi dünýä bazarlarynyň birleşmegini şertlendirýär. Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurt dillerini bilmek:

* halkara söwda gatnaşyklarynda gatnaşyklaryň netijeliligini artdyrýar;
* daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmekde we eksport-import gatnaşyklaryny ösdürmekde möhüm ähmiýete eýedir;
* daşary ýurt kärhanalarynda, diplomatik we halkara edaralarda işlemek üçin mümkinçilikleri giňeldýär.

Şeýlelikde, daşary ýurt dillerini bilýän işgärler ýurduň ykdysady ösüşine gönüden-göni goşant goşýarlar.

3. Diller we medeniýetara gatnaşyklar

Dil diňe bir sözleşik guraly däl, ol her bir halkyň taryhynyň, däp-dessurlarynyň we medeni mirasynyň aýnasydyr.
Daşary ýurt dillerini öwrenmek arkaly:

* beýleki halklaryň medeniýetine, pähim-parasatyna we durmuş ýörelgelerine hormat goýmak öwrenilýär;
* halkara dostluk gatnaşyklary pugtalanýar;
* ýaş nesillerde açyk dünýägaraýyş we medeniýetara düşünje kemala gelýär.

Bu bolsa dünýäde parahatçylykly ýaşaýyş ýörelgesini berkitmäge hyzmat edýär.

4. Diller we bilim ulgamy

Bilim ulgamynda daşary ýurt dilleriniň ähmiýeti örän uludyr.

* Okuwçylaryň we talyplaryň daşary ýurt dillerini öwrenmegi olaryň halkara maglumat çeşmelerine elýeterliligini üpjün edýär;
* Diller arkaly dünýäniň öňdebaryjy ylmy makalalaryna, elektron kitaphanalaryna we täze tehnologiýalara gatnaşmak mümkin bolýar;
* Ýaşlaryň daşary ýurt okuw mekdeplerinde bilim almagy üçin mümkinçilikler giňelýär.

Şeýlelikde, daşary ýurt dilleri — bilimde halkara derejesine çykmagyň esasy açarydyr.

5. Diller we jemgyýetçilik ösüş

Daşary ýurt dillerini bilýän şahslar jemgyýetde öňdebaryjy orny eýeleýärler. Olar täze pikirleri ornaşdyrmakda, döwrebap düşünjeleri ýaýratmakda, dünýä täzeliklerini öz ýurduna getirmekde möhüm orny eýeleýärler.
Dilleriň üsti bilen:

* halkara gatnaşyklary giňelýär;
* jemgyýetiň medeni derejesi ýokarlanýar;
* ýaşlarda döredijilikli pikirlenme we özüni kämilleşdirmek ukyby güýçlenýär.

Daşary ýurt dilleriniň ähmiýeti häzirki zaman jemgyýetiniň ähli ugurlarynda — bilimde, ykdysadyýetde, diplomatiýada, ylymda we medeniýetde öz beýanyny tapýar. Dilleri öwrenmek ýaş nesliň dünýä derejesindäki bilim we tejribe bilen üpjün edilmegine, halkara gatnaşyklarynyň ösdürilmegine hem-de Türkmenistanyň dünýäde abraýynyň ýokarlanmagyna hyzmat edýär. Netijede, daşary ýurt dillerini öwrenmek diňe bir şahsy ösüşiň däl, eýsem ýurdumyzda alnyp barylýan durnukly ösüş syýasatynyň möhüm bölegi** bolup durýar.

Hä­zir­ki dö­wür­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len ýur­du­myzda yl­myň ös­me­gi üçin äh­li müm­kin­çi­lik­ler dö­re­dil­ýär. Mu­nuň özi ýur­du­my­zyň mun­dan beý­läk-de be­lent sep­git­le­ri eýe­läp, has-da gül­läp ös­jek­di­gi­ne gü­wä geç­ýär. Ýaş­la­r yň giň dün­ýä­ga­ra­ý yş­ly bo­lup ýe­tiş­mekle­ri üçin äh­li müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýän Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň ja­ny sag bol­sun, be­ýik iş­le­ri ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Gülnabat Durdyýewa,

Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk institutynyň mugallymy.