Ýaz paslynyň we Bugra hanyň öwgüsini beýan eder

 

IV Yaruk Yaz Faslın Uluğ Buğra Han Ögdisin Ayur 4.PASYLLARYÑ SOLTANY ÝAZ PASLYNYÑ WE ULUG BUGRA HANYÑ WASPYNY BEÝAN EDER
63 Toğardın ese keldi öÅ‹dün yeli,
ajun etgüke açtı uştmah yolı
63.Gündogardan ösdi saba ýelleri,

Dünýäde açyldy uçmah ýollary.

64 Yağız yer yıpar toldı kâfûr kitip,
bezenmek tiler dünyâ körkin itip
64.Ýagyz ýer ýypar doldy, gidip ol gyş,

Dünýä görklük geýdi – bezegdir nagyş.

65 İrinçig kışığ sürdi yazkı esin,
yaruk yaz yana kurdı devlet yasın
65.Hoşamaý ýel sürdi ol gara gyşy,

Janlan döwletli ýaz – pasyllar başy.

66 Yaşık yandı bolğay yana ornıÅ‹a,
balık kudrukındın kozı burnıÅ‹a
66.Ýaşyk ýandy, bolgaý ýene ornunda,

Balyk guýrugyndan – guzy burnunda.

67 Kurımış yığaçlar tonandı yaşıl,
bezendi yipün al sarığ kök kızıl
67.Guran agaçlaram donlandy ýaşyl,

Gör, bezendi: mor, al, sary, gök, gyzyl.

68 Yağız yer yaşıl torku yüzke badı,
hıtay arkışı yadtı tavğaç edi
68.Ýagyz ýer ýaşyl ýüpek basgy ýüze,

Hytaý argyş ýaýdy, tabgaç atlaza.

69 Yazı tağ kır oprı töşendi yadıp,
itindi kolı kaşı kök al kedip
69.Dagdyr düz, gyr hem jar gök düşek ýaýdy,

Barça zat özüne al-ýaşyl geýdi.

70 Tümen tü çeçekler yazıldı küle,
yıpar toldı kâfûr ajun yıd bile
70.Müň tümen çiçekler gülüp açyldy,

Ýypar ysy dört bir ýana saçyldy.

71 Sabâ yeli koptı karanfil yıdın,
ajun barça bütrü yıpar burdı kin
71.Saba ýeli gopdy bägül ys bilen,

Dünýä doldy müşkden, hoştapdyr kileň.

72 Kaz ördek kuğu kıl kalıkığ tudı,
kakılayu kaynar yokaru kodı
72.Ördek gaz, gylguýruk guwdan bir owaz:

“Pasyllaryň soltanysyň – bahar-ýaz!”

73 Kayusı kopar kör kayusı konar,
kayusı çapar kör kayu suv içer
73.Biri gopar, ol birisi hem gonar,

Biri çapar, biri, gör, suwdan ganar.

74 Kökiş turna kökte ünün yaÅ‹kular,
tizilmiş titir teg uçar yelgürer
74.Gökguş, durna gökde üýnün ýaňkylar,

Toýnuk gurap uçar, titir dek olar.

75 Ular kuş ünin tüzdi ünder işin,
silig kız okır teg köÅ‹ül bermişin
75.Guşlar üýnün düzüp, ündär duşuny,

Çagyr uly gyz dek köňül hoşuny.

76 Ünin ötti keklik küler katğura,
kızıl ağzı kan teg kaşı kap kara
76.Käkilik saýraýar, gülýän dek gör-ä,

Agzy gyzyl gan dek, gaşy gap-gara.

77 Kara çumğuk ötti sata tumşukın,
üni oğlağu kız üni teg yakın
77.Gara çumguk tutdy tumşugyn öňe,

Näzenin gyz sesi – gulak sal siňe.

78 Çeçeklikte sandvaç öter miÅ‹ ünün,
okır sûr-ı ibri tünün hem künün
78.Bakjada bilbiliň müň bir owazy,

Gije-gündiz çalar üýtgeşik sazy.

79 Elik külmiz oynar çeçekler öze,
sığun muyğak ağnar yorır tep keze
79.Çürçüri oýnaýar güller üstünde,

Keýik bökjekleýär ýaryş kastynda.

80 Kalık kaşı tügdi közi yaş saçar,
çeçek yazdı yüz kör küler katğurar
80.Galyk gaşyn düwdi, gözi ýaş saçar,

Gülýän güller hoşal, ýüzlerin açar.

81 Bu üdte ajun öz öziÅ‹e bakıp,
küvenip sevinip ediÅ‹e bakıp
81.Şol wagt bu dünýä bakdy özüne,

Göz aýlady giden hazynasyna.

82 Eletü maÅ‹a açtı dünyâ sözin,
ayu körmediÅ‹mü bu hakan yüzin
82.Gördi, açdy maňa dünýä sözüni,

“Görmediňmi sen bu hakan ýüzüni?”

83 Udır erdiÅ‹ erse tur aç emdi köz,
eşitmediÅ‹ erse eşit mende söz
83.Ukudamyň, tur, aç indi gözüňi,

Eşitmedik bolsaň, eşit sözümi.

84 Tümen yılda berü tul erdim tulas,
bu tul tonı suçlup ürüÅ‹ kedtim as
84.Ençe ýyldan bäri dul men, ýeke-täk,

Dul donun taşladym, geýdim orna ak.

85 Bezendim begim boldı hakan uluğ,
ötündüm munu kolsa cânım yuluğ
85.Bezendim, meň begim uly hakandyr,

Oň ýoluna ähli zadym gurbandyr.

86 Bulıt kökredi urdı nevbet tuğı,
yaşın yaşnadı tarttı hakan tiğı
86.Gök kükredi urdy nobat tuguny,

Ýyldyrym hem dartdy hakan tygyny.

87 Biri kında çıktı sunup el tutar,
biri küsi çavı ajunka yeter
87.Biri gyndan çykdy, il hödür etdi,

Biri at-owazyn dünýä äkitdi.

88 Ajun tuttı tavğaç uluğ buğra han,
kutadsu atı bersü iki cihân
88.Dünýäde at tutdy Ulug Bugra han,

Gutly ady bersin, goý, iki jahan.

89 Ay din izzi devletka nâsir muin,
ay milletka tâc ay şeriatka din
89.Eý, diniň yzzaty, döwlet diregi,

Millet täji, şerigat şamçyragy.

90 Bayat berdi barça tilemiş tilek,
bayat ok bolu bersü arka yölek
90.Baýat berdi barça dilän dilegiň,

Baýat bolar mydam arka diregiň.

91 Ay dünyâ cemâli uluğlukka körk,
ay mülketka nûr ay yayığ kutka örk
91.Eý, dünýä jemaly, uluglyk görki,

Soltanatyň nury, gutlulyk örki!

92 Bolu berdi evren ilig berdi taht,
tuta bersü teÅ‹ri bu taht birle baht
92.Eýe bolduň ile, saňa berdi tagt,

Taňry nesip etsin tagtda uly bagt.

93 Ajun tındı ornap bu hakan öze,
anın ıdtı dünyâ taÅ‹uklar tüze
93.Dünýä dyndy hakan tagta ornady,

Dünýä oňa halat-serpaý gurnady.

94 Esirdin keligli kalık kuşları,
kayu rây-ı hindi kayu kaysarı
94.Ýesirlikden gelen galyk guşlary,

Käsi hindi jyga, kaýsar başlary.

95 Öger atın ündep ünin türtüşüp,
küvenç birle avınur sevinçke tuşup
95.Öwer owaz bilen adyňy ündäp,

Guwançly wasp eder gije-gündizläp.

96 Bu törlüg çeçek yerde munça bediz,
yazı tağ kır oprı yaşıl kök meÅ‹iz
96.Ýer ýüzünde doly reňbe-reň güller,

Al-ýaşyl bürenen dag-düz, gyr, çöller.

97 Kayusı yıdı birle tapnur tapuğ,
kayu körk meÅ‹iz birle açtı kapuğ
97.Kim hoşroý ys bilen eder hyzmaty,

Kimi görk-meňiz bile açdy gapy.

98 Kayusı elig sundı tütsüg tutar,
kayu büvkirer kin ajun yıd kopar
98.Kimse eli bilen tütsüsin tutar,

Kimse hödür eder ysly bir atyr.

99 Kayusı toğardın tutar miÅ‹ taÅ‹uk,
kayusı batardın tapuğçı anuk
99.Kimi gündogardan sowgatlar getir,

Kimse günbatardan üstüni ýetir.

100 Tapuğka kelip kut kapuğda-turur,
kapuğda turuğlı tapuğda-turur
100.Hyzmata gelen gut gapyda durar,

Gapyda duranam hyzmatyn berer.

101 Bu yaÅ‹lığ tapuğka itindi ajun,
yağı boynı egdi kötürdi özün
101.Dünýä gullugyny şeýdip getirdi,

Ýagy boýun egdi, ökje göterdi.

102 Ajunda çavı bardı hakan küsi,
körümegli közlerde kitti usı
102.Hakan şan-şöhratyn bu dünýä ýaýdy,

Görmedik gözleriň ukusy köýdi.

103 Ajun inçke tegdi tüzüldi törü,
törü birle atın kopurdı örü
103.Dünýä dynç, töresi hyzmata geldi,

Töre – kanun bilen ady ör galdy.

104 Akı sûretin kim köreyin tese,
kelip körsü hakan yüzini usa
104.Kim göreýin diýse, islese özün,

Gelip görsün hakan hem güler ýüzün.

105 Cefâsız vefâlığ tilese kutun,
yüzi kör kılınçı vefâ ol bütün
105.Jepasyz, wepaly dilese gutun,

Ýüzün görgün, wepadar ol büs-bütin.

106 Asığ kolsa barça özüÅ‹ yassızın,
berü kel tapuğ kıl köÅ‹ül ber isin
106.Zyýan çekmän, görmek isleseň peýda,

Bäri gel, köňül ber, hyzmata haýda!

107 Tüzün kılkı alçak bağırsak köÅ‹ül,
köreyin tese kel munı kör amul
107.Hem asylly, alçak köňülli bir-de,

Göreýin diýseň, gel, barysy bärde.

108 Ay edgü kılınç aslı edgü uruğ,
ajun kalmasunı siziÅ‹siz kuruğ
108.Asylzada hakan, sap oň urugy,

Dünýäni galdyrma, hem boş hem gury.

109 Bayat berdi devlet ay terken kutı,
anıÅ‹ şükri kılğu okıp miÅ‹ atı
109.Baýat berdi döwlet, tarkan hem guty,

Müňde şükret, şükür – onuň sowgaty.

110 İdi keçki söz ol meselde kelir,
ata ornı atı oğulka kalır
110.Ýagşy gadym söz ol, nakylda geler,

Ataň orny, ady ogula galar.

111 Ata ornı kaldı atı ma bile,
adın ma takı bolsu miÅ‹ miÅ‹ ula
111.Ataň ady, orny galdy, gör saňa,

Tirkeşsin bu ada müňlerçe ýene.

112 Talu neÅ‹ taÅ‹uk tuttı miÅ‹ miÅ‹ elig,
munu kıl taÅ‹ukı kutadğu bilig
112.Müň-müňden ençeleň sowgatly eli,

Sowgat et sen bu Kutadgu-Biligi.

113 OlarnıÅ‹ taÅ‹ukı kelir hem barır,
meniÅ‹ bu taÅ‹uk boldı meÅ‹ü kalır
113.Olaryň sowgady geler hem solar,

Meniň bu sowgadym ömürlik galar.

114 Neçe terse dünyâ tüker alkınur,
bitise kalır söz ajun tezginür
114.Näçe tirseň, dünýä maly tükener,

Ýazylan söz älem-jahany gezer.

115 Kitâbka bitindi bu hakan atı,
bu at meÅ‹ü kaldı ay terken kutı
115.Kitaba ýazyldy bu hakan ady,

Bu at ömürlikdir, eý tarhan guty!

116 Ya rab üste devlet tükel kıl tilek,
kamuğ işte bolğıl sen arka yölek
116.Ýa rabbym, oň döwletini tükelle,

Arka dur, işinde hemişe golla!

117 Severin esen tut yağısın kötür,
sevinçin tolu tut sakınçın kotur
117.Söýerin esen tut, ýagysyn ýatyr,

Söýünjin doly tut, gynanjyn göter.

118 Yağa tursu yağmur yazılsu çeçek,
kurımış yığaçtın salınsu küjek
118.Ýagyp dursun ýagmyr, açylsyn güller,

Gury agaçdan önsün miweli ballar.

119 Bolu bersü evren tuçı evrilü,
kodı bolsu düşmân başı kavrılu
119.Pelek çarhy mydam öwrülsin dönsün,

Duşman başy aşak, oň boýny synsyn.

120 Yağız yer bakır bolmağınça kızıl,
ya otta çeçek önmeginçe yaşıl
120.Ýagyz ýer garbanyň gyzyla dönsün,

Ot ýanyp külünden gül-çiçek önsün.

121 Tirilsüni terken kutı miÅ‹ kutun,
telinsüni körmez karakı otun
121.Tirilsin tarhanyň müňlerçe guty,

Dilinsin görmeziň, garakda ody.

122 Takı ma negü erse ârzû tilek,
bayat ok bolu bersü arka yölek
122.Bolsa başga haýsy arzuw dilegi,

Baýat bersin, arka durup goldawy.

123 Sevinçin avınçın küvençin eli,
aşasu yaşasunı lukmân yılı
123.Söýünsin, begensin, guwansyn ili,

Ýaşdan nesip etsin Lukmanyň ýyly.

Ýene-de okaň

Türkmenistanda “Körpeje” gaz gysyjy desgasynyň işi döwrebaplaşdyrylýar

Arkadag şäherinde guruljak binalar boýunça bäsleşik

Azerbaýjandan Pars aýlagyna çenli demirýoly gurlar

Braziliýada “G20” sammiti geçirilýär

Türkmenistan — syýahatçylyk mekany

Kenan Çoban: türkmen myhmansöýerligine minnetdarys

“Älem gözeli-2024” ýeňijisi belli boldy

Türkmenistanyň Mejlisinde 2025-nji ýyly döwrebap atlandyrmaga bagyşlanan maslahat geçirildi

Türkmenistan Ýangy gala kanýonyny ÝUNESKO-nyň sanawyna hödürlär

TÜRKSOÝ-a agza ýurtlaryň medeniýet ministrleriniň Hemişelik geňeşiniň mejlisi

«Sanly çözgüt – 2024»: innowasion taslamalar bäsleşiginiň ýeňijileri belli boldy

Türkmenistanyň Ýaşlar baýragynyň ýeňijileri sylaglandy

Maýk Taýson Jeýk Poldan ýeňildi

«Türkmentel ─ 2024» sergisi we maslahaty geçirildi

Ata Watan Eserleri

Türkmenistanyň Mejlisiniň wekilleri Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň Dialogynyň jemleýji maslahatyna gatnaşdylar

Türkmenistanyň bilen Özbegistanyň Ikinji sebitara forumy geçiriler

Türkmen ýaşlary Indoneziýadan baýrakly dolandy

Türkmenistanyň käbir etraplarynda döwrebap demirýol stansiýalary gurlar

Türkmenistanyň daşary ýurt ilçihanalarynda metbugat attaşesi wezipesi dörediler

Ýaşlaryň 135-si Türkmenistanyň Ýaşlar baýragynyň eýesi bolarlar