Dünýäde ylym-bilim ugrunda üýtgeşmeleriň ýygy-ýygydan bolup geçýän globallaşan döwründe dil öwrenmek örän ähmiýetlidir. Ýurdumyzda Hormatly Prezidemtimiziň parasatly ýolbaşçylygynda daşary ýurt dillerini ýaşlara öwretmeklik üçin birnäçe işler amala aşyrylýar. Daşary ýurt dilleri diňe bir syýahat etmekde ýardam bermän, eýsem daşary ýurtlarda okamak we hünär geljegi üçin hem bähbitlidir. Ikinji dile eýe bolmaklyk islendik ýaşda dürli akyl ukyplaryny ösdürmäge mümkinçilik berýär. Daşary ýurt dillerini öwrenmeklik:
- Beýniniň işleýşini güýçlendirýär
Daşary ýurt dili düzgünleriň, gurluşlaryň we leksikalaryň düýbünden täze çylşyrymly ulgamydyr. Täze dili öwrenmeklik beýniňiziň täze konstruksiýalary duýmagy we kabul etmegi sebäpli ýüze çykýan kynçylyklardan ýeňip geçmelidigini aňladýar. Beýnimiziň sözleri, aragatnaşygy amala aşyrmaga çalşanda, biz akyl ýetiriş ukyplarymyzy, çylşyrymly problemalary çözmek ukyplarymyzy kämilleşdirýäris. Ösen tankydy pikirlenme ukyplary hünär taýdan kämilleşmegimiz üçin möhümdir.
- Ýatkeşligi ösdürýär
Beýni näçe köp peýdalanylsa, şonça hem gowy işleýär. Täze dil diňe bir grammatiki kadalar ýa-da täze sözler bilen tanyş bolmagy talap etmän, eýsem bu bilimleri ýatlap we ulanyp bilmekligi talap edýär. Dil öwrenmek siziň ýadyňyzy türgenleşdirýär. Bu bolsa köp dil bilýän adamlaryň beýnisiniň gowy hem-de çalt işlemegine, atlary, ugurlary, faktlary we sanlary ýatda saklamagyna getirýär.
- Köp işi ýerine ýetirmek ukybyny güýçlendirýär
Köp işlemeklik oňa öwrenişmedikler üçin örän streslidir. Pensilwaniýa döwlet uniwersitetiniň geçiren barlaglaryna görä, köp dil bilýän adamlar we bir dil ulgamyndan beýlekisine geçmäge ökde adamlar bu talap ediji işde örän tejribelidirler. Dürli dillerde pikirlenmegi başarýan we birinden beýlekisine geçmek ukyby ösen adamlar stres derejesini peseldip, köp işi ýerine ýetirip ýetirýärip bilýärler.
- Aňy ýitileşdirýär
Ispaniýanyň Pompeu Fabra uniwersitetinde geçirilen gözlegde köp dil bilýän adamlaryň daş-töweregine syn etmekde has ökdedigi ýüze çykaryldy. Olar ähmiýetsiz ýa-da ýalan zatlary aňsatlyk bilen aňýarlar. Şeýle hem olar maglumatlaryň ýalňyşyny görmekde has gowudyr. Bu gözleg köp dilli we ýeke-täk dersleri deňeşdirilip geçirildi we ozalky gyrasy bardy. Şerlok Holmes we Gerkul Poirot ýaly meşhur, toslama detektiw gahrymanlaryň ökde dilçi bolmagy geň zatmy?
- Aňy has uzak wagtlap ýiti saklaýar
Bu mowzukda birnäçe gözlegler geçirildi we netijeler yzygiderlidir. Dil öwrenmek beýniňizi sagdyn saklaýar. Uly ýaşly bir dil bilýän adamlar üçin demansyň ilkinji alamatlarynyň ortaça ýaşy 71.4. Iki ýa-da has köp dil bilýän uly adamlar üçin bu ilkinji alamatlaryň ortaça ýaşy 75.5. Gözlegler bilim derjesi, girdeji derjesi, jyns we beden saglygy ýaly faktorlary göz öňünde tutdy, ýöne netijeler yzygiderli boldy.
- Karar bermegi güýçlendirýär
Çikago uniwersitetiniň geçiren barlaglaryna görä, karar bermek ukyby köp dil bilýan adamlar üçin has aňsat prosese öwrülýär. Daşary ýurt dilini öwrenmek bilen baglanyşykly düzgünlerden we söz düzümlerinden başga-da, dil öwrenýän adamyň ýerlikliligi we gizlin manylary üçin köplenç höküm çykarýan nuanslary we sebitleýin aňlatmalary bar. Köp dil bilýän adamlar tejribe, tejribe netijesinde karar bermek kararlaryna has ynamly bolýarlar!
- Ilkinji dil kämilleşdirilýär
Täze dili öwrenmek öz diliňiziň hozlaryny we boltlaryny has aňsatlaşdyrýar. Sözlük, grammatika, baglaýjylar, düşünmek, idiomalar we sözlem gurluşy ýaly adalgalar gündelik frazalaryna öwrülýär, şol býir wagtyň özünde öz diliňiz has içgin öwrenilýär. Täze dili öwrenmek, manylary düşündirmäge we nuanslara baha bermäge öwrenişeniňiz üçin sizi has gowy diňleýji edýär.
- Beýleki akademiki ugurlarda öndürijiligni ýokarlandyrýar
Ýokary bilim ukybynyň netijesinde gözlegler täze dili öwrenmegiň artykmaçlyklarynyň, matematika boýunça standartlaşdyrylan synaglarda, köp dil bilýän okuwçylaryň düşünişini we söz baýlygyny ýeke-täk dil bilýän okuwçylaryň ballary bilen deňeşdireniňde has ýokary ballary öz içine alýandygyny görkezýär. Çagalar näme üçin bu dili öwrenmelidini sorap bilerler, ýöne muny ene-atalar we mugallymlar has gowy bilýärler! Dil endikleri mekdeplerde daşary ýurt dilini öwrenmegiň hökmany okuw meýilnamasy arkaly ykrar edilen meseläni çözmek boýunça meselelerde gowy ýerine ýetirmek ukybyňyzy artdyrýar.
- Torlaýyn başarnyklaryu ýokarlandyrýar
Medeniýeti açmak, size has çeýe we beýleki adamlaryň pikirlerine we hereketlerine hormat goýmaga mümkinçilik berýär. Netijede köp dil bilseňiz, dünýäni dürli nukdaýnazardan görmek, häzirki dünýä bilen baglanyşykly dünýäde aragatnaşyk gurmak ukybyňyzy artdyrmak artykmaçlygyna eýe bolarsyňyz.
- Has gowy kär saýlamalaryny üpjün edýär
Işçi güýji boýunça Eton institutynyň dil ösüşine (2014-nji ýylyň sentýabr aýy) görä, müşderilerimiziň 89%-i köp dil bilýän igärleriň işçi güýjüne goşýandygyny, 88%-i bolsa dil bilimi bolan toparyň agzalaryny işe almagyň möhümdigini aýtdy. Köp dilli ukyp häzirki dünýäde hökmany suratda bäsdeşlik ukybydyr.
Dil öwrenmek jemgyýetçilik gatnaşyklaryny gowulaşdyrmakdan we deň-duşlaryň arasyndaky baglanyşygy höweslendirmekden başga-da has gowy düşünje döretmek, köp ses bermek, diňlemek endikleri we meseläni çözmek ýaly güýçli aň-bilim ukyplaryny ösdürmäge ýardam berýär.
Çeşmesi: https://etoninstitute.сom
Agajanowa Gülälek,
Seýitnazar Seýdi adyndaky TDMI-niň
“Daşary ýurt dilleri we edebiýety” fakultetiniň talyby.