Yellowstone Möjekleriniň Täsiri: Tebigatyň Galkynmasy we $94 Milliard Peýda
1920-nji ýyllar: Möjekleriň ýok edilmegi bilen, keyikler hiç hili howp duýman, belli zolaklarda ýygnanyp başladylar. Bu ýagdaý şol ýerlerde ösümlikleriň aşa iýilmegine, tokaýlaryň we tokaý ösümlikleriniň ýitirilmegine sebäp boldy. Ter, gapak we hatap agaçlary ýok bolup, guşlar, mör-möjekler we gunduzlar ýaly haýwanlar tokaýsyz ýerlere uýgunlaşyp bilmän, ýok boldylar. Derýalaryň kenarlary ösümlik goragyndan mahrum bolup, eroziýa döräp başlady.
1995-1996: Kanadadan getirilen 14 möjek tebigata goýberildi. Möjekler keyikleriň sanyny kadalaşdyrmak bilen birlikde, olaryň hereketlerine hem täsir edip, belli ýerlerde ýygnanyp, tebigaty bozmaklarynyň öňüni aldy. Keyikler howpsuz ýerleri terk edip, tebigatda has giň ýerlerde iýmit gözlemäge başladylar. Bu ýagdaý ösümlikleriň we tokaýlaryň täzeden dikeldilmegine mümkinçilik döretdi.
Möjekleriň Gaýtadan Getirilmeginiň Netijeleri
1. Keyikleriň Hereketleriniň Kadalaşmagy: Möjekleriň täsiri sebäpli keyikler belli ýerlerde toplanmakdan saklanyp, giň meýdanlarda iýmitlenmäge başladylar. Bu ýagdaý ösümlikleriň we agaçlaryň dikeldilmegine ýol açdy. Ter we gapak agaçlary täzeden ösüp, tokaý ekosistemasyny dikeltmäge kömek etdi.
2. Tokaýlaryň we Ösümlikleriň Janlanmagy: Ösümlikleriň dikeldilmegi guşlaryň we mör-möjekleriň gaýdyp gelmegine mümkinçilik berdi. Ter we hatap agaçlarynyň bolmagy sebäpli gunduzlar seýilgähde gaýdyp gelip, suw giňişliklerini döretmäge başladylar. Gunduzlaryň damlary derýalaryň kenarlaryny berkitdi, suw hilini gowulandyrdy we täze ýaşaýyş ýerlerini döretdi.
3. Biologik Köpugurlylygyň Güýçlenmegi: Möjekleriň aw edýän zolaklarynda galyndylary bilen beýleki haýwanlar — bürgütler, aýylar we mör-möjekler üçin iýmit tapdylar. Çopançyklar möjekleriň täsirinden azaldy, bu bolsa ownuk süýdemdirijileriň, mysal üçin, kemirijileriň köpelmegine sebäp boldy.
Ykdysady Täsirleri
Syýahatçylyk Girdejileri: Möjekler seýilgähdäki iň esasy gyzyklanma nokadyna öwrüldi. Syýahatçylaryň möjekleri synlamak üçin gelmegi bilen, Yellowstone Milli seýilgähine ýylda $500 million girdeji geldi. Bu girdeji ýerli ykdysadyýete hem uly täsir etdi.
Ekosistemanyň Hyzmatlary: Tebigatyň dikeldilmegi suw arassalanmagy, toprak stabilizasiýasy we uglerodyň saklanmagy ýaly ekologiki hyzmatlary döretdi. Bu hyzmatlaryň ykdysady gymmaty milliardlarça dollar bolup, oba hojalygynda we suw goragynda ulanyldy.
$94 Milliard Tygşytlanma: Möjekleriň täsiri suw goragyndan, oba hojalygyndan we daşky gurşaw tygşytlamalaryndan gazanylan peýdalar arkaly $94 milliard möçberindäki peýda bilen baha berilýär.
Netije
14 möjekiň gaýdyp getirilmegi bilen ekologiki sistemasynyň täsin dikeldilmegi başlandy. Möjekler diňe tebigatyň janlanmagyna däl, eýsem ykdysadyýetiň ösmegine hem täsir etdi. Bu waka tebigatyň we ykdysadyýetiň sazlaşykly baglanyşygyny we tebigatyň güýçli täsirini görkezýän täsirli mysaldyr.