Totuguşlaryň uzak ýaşamagynyň syry

Totuguşlar diňe bir akyl ýetiriş ukyplary bilen däl, eýsem uzak ýaşamagy bilen hem tapawutlanýar. Maks Plank uniwersitetiniň alymlary guşlaryň uzak ýaşamagynyň sebäbini tapdylar.

Bu ylmy-barlaglarda totyguşlaryň 217 görnüşden peýdalanyldy. Olaryň käbir görnüşleri birnäçe onýyl ýaşaýarlar. Şeýle ýagdaý diňe iri guşlarda bolup geçýär.

Şeýle ylmy-barlag ilkinji gezek has göwrümli ýagdaýda alnyp baryldy. Dünýäniň dürli sebitlerindäki 1000 haýwanat bagyndaky 130 müň totyguşlaryň maglumatlary ýygnaldy. Totuguşlaryň belli görnüşleriniň 50 göterimden gowragy bu ylmy-barlagyň sanawyna goşuldy.

Barlagyň netijelerine görä, olaryň dürli görnüşleriniň arasynda ömür dowamlylygy dürlüligi bilen tapawutlandy. Olaryň käbir 2 ýyl, käbiri bolsa 30 ýyl ýaşaýan bolsa, Awstraliýadkay totyguşlar ortaça 25 ýyl ýaşaýar.

To­tu­guşlar adam­la­ra öý­kü­nip gep­läp bil­ýän­li­gi se­bäp­li, iň täsin jan­dar­la­ryň bi­ri ha­sap­lan­ýar. Şol se­bäp­li mult­film­ler­de we film­ler­de hem bu jan­dar­la­ra has köp duş ge­lin­ýär. Guş­la­ryň bu gör­nü­şi di­ňe öý­kün­jeň­li­gi bi­len däl, eý­sem, kä­bir ma­te­ma­ti­ki ha­sap­la­ma­la­ry hem ýe­ri­ne ýe­ti­rip bil­ýär­ler.

To­tuguş­la­ryň çüňk­le­ri eg­ri bo­lan­soň, di­li ga­lyň bol­ýar. Şol se­bäp­li bu jan­da­ryň ýa­ba­ny we el­de­ki­leş­di­ri­len gör­nüş­le­ri az muk­dar­da söz­le­ri ýat tu­tup, ola­ry gaý­ta­lap bil­ýär­ler. Bu guş­la­ra bir­den köp sö­zi hem yzy­gi­der­li gaý­ta­la­ma­gy öw­re­dip bol­ýar. To­tuguş­la­ra sözi ýat tut­dur­mak we aýt­dyr­mak aň­sat däl. Gu­şa aýtdyr­ma­gy is­le­ýän sö­zü­ňizi her 3 mi­nutdan 4-6 ge­zek gaý­ta­la­ma­ly. To­tu­guşla­ryň hem bir­nä­çe gör­nü­şi bo­lup, ola­ryň ara­syn­da gep­le­me­gi gys­ga wagt­da we uzak wagt­da öw­ren­ýän­le­ri bol­ýar. To­ta bir sö­zi aýt­mak öw­re­di­len­de, haý­sy­dyr bir ýaz­gy­dan däl-de, öz se­siň bi­len aýt­ma­ly bol­ýar. Gör­nüş­le­ri­ne gö­rä, to­tuguş­lar 4-6 hep­de­de gep­le­me­gi öw­ren­ýär­ler. Bu guş­lar saz­la­ry, heň­le­ri, hat­da ada­myň be­den he­re­ket­le­ri­ni hem gaý­ta­lap bil­ýär­ler.

Osman Meredow, TOHU-nyñ talyby.

Medeni gatnaşyklar halklary birleşdirýär