Ekinleriň dogry ösmegi we hasyl almak üçin topragyň optimal çyglylygy zerurdyr. Çyglylyk diňe bir suw balansyny dikeltmek üçin däl, eýsem temperaturany kadalaşdyrmak üçinem zerurdyr. Ösümliklerde belli bir temperaturany saklamak prosesinde alnan çyglylygyň 99%-i bugarýar we wegetatiw massany emele getirmek üçin diňe 0,2-0,5% ulanylýar. Şol bir wagtyň özünde ekinler üçin topragyň iň amatly çyglylygy ösüş etaplaryna we howa şertlerine baglylykda üýtgeýär.
Ekinler üçin topragyň amatly çyglylygy ýokary hasylyň açarydyr, sebäbi toprakda çyglylyk ýok bolsa ösümlikler ösüp bilmez. Suw beýleki wezipeleri hem ýerine ýetirýär:
- -çyglylyk howalandyrmada, şorlaşma derejesine we zäherli maddalaryň konsentrasiýasyna täsir edýär;
- -topragyň gurluşyny, plastikligini we dykyzlygyny kesgitleýär;
- -temperaturany we ýylylyk kuwwatyny sazlaýar;
- -howa çalmagynyň öňüni alýar;
- -meýdan işiniň wagtyny kesgitleýär.
- Çyglylygy ölçemegiň usullary göni, gytaklaýyn we uzaklara bölünýär.
- -Göni usullar bugarmak, syzmak ýa-da himiki reaksiýa arkaly topragyň nusgasyndan çyglylygy çykarmagy öz içine alýar. Topragyň çyglylygy bugarýan çyglylygyň we gury topragyň massasyny deňeşdirmek arkaly hasaplanýar.
- -Gytaklaýyn usullar, çyglylygyň derejesine baglylykda topragyň aýratynlyklaryny kesgitlemäge, şeýle hem oňa ýerleşdirilen zatlaryň aýratynlyklaryny kesgitlemäge esaslanýar (mysal üçin, gözenekli sorujy).
- -Uzakara usullar ýeriň ýüzüniň şöhlelenmesi (belli bir spektral diapazonda elektromagnit şöhlelenmesiniň şöhlelenmesi) sebäpli alnan hemra maglumatlaryny ulanýar.
Bug kondensasiýasy, topografiki aýratynlyklar, ösümlikleriň görnüşi we gidrogeologiki şertler netijesinde belli bir mukdarda çyglyk emele gelýär. Daýhanyň edýän işinde topragyň tebigy çyglylygyny gorap saklamak, ýagyşlary mümkin boldugyça ýygnamak we ekinleriň zerurlyklaryna baglylykda netijeli paýlamakdyr. Suw esasanam planetamyzyň atmosferadaky we daşky gurşawdaky ähli fiziki prosesleriň akymyny üpjün edýär. Toprakdaky çyglylygyň konsentrasiýasy ygalyň derejesine, ösümlikleriň siňdirilişiniň intensiwligine, howanyň temperaturasyna baglydyr.
Meret Haşyrow, TOHU-nyň talyby.
Türkmen oba hojalyk uniwersitetinde ylmy-barlag işleriniň alnyp barlyşy