Iňlis dili dünýäde iň köp gürleşilýän dil hasaplanylýar. Iňlis dili bütin dünýäde aragatnaşykda giňden ulanylýar.
Iňlis dili bilim, lukmançylyk, inženerçilik we işewürlik ýaly köp bölümlerde hem möhüm rol oýnaýar. Mundan başga-da, internet sahypalary iňlis dilinde bolup, beýleki dilleriň hem sahypalarynda maglumatlary iňlis dilinde görmek mümkinçiligi bardyr we internetdäki maglumatlaryň aglaba bölegi iňlis dilindedir.
Iňlis dilinde düşünişip we gürleşip bilsek, syýahat edenimizde-de aňsat bolar. Emma, iňlis diliniň hem dürli ýurtlarda ulanylyşyna görä, Britan, Amerikan, Awstaliýan, Hindi, Kanada we ş.m. iňlis dilleri ýaly görnüşleri bardyr. Olar öz aralarynda bir-birlerinden grammatikasy, ýazuw düzgüni, aýdylyşy, sözlük düzümi boýunça azda-kände tapawutlanýarlar.
Britan we Amerikan iňlis dilleri hem öz aralarynda şeýle tapawutly aýratynlyklary bardyr:
- Aksenti boyunça olaryň arasyndaky esasy tapawut Amerikanlar köplenç gürleşenlerinde “r” harpyny köp aýdýarlar. Britanlar bolsa “r” harpyny haçan-da sözüň başynda gelende aýdýarlar.
- Grammatikasyna baglylykda:
- Gutarnykly häzirki zaman we Öten zaman (Present Perfeсt and Past Simple)
Britan iňlis dilinde adamlar “Present Perfeсt”-i, ýagny gutarnykly häzirki zamany häzirki bilen baglanyşykly geçmiş hereketi barada gürlemek üçin ulanýarlar.
Gutarnykly häzirki zaman Amerikan iňlis dilinde hem şeýle ýagdaýda ulanylyp bilner, ýöne adamlar hereketiň gutarandygyny göz öňünde tutanda köplenç Öten zamany ulanýarlar. Bu esasanam, ‘already’ (eýýäm), just (ýaňyja) we yet (henizem) ýaly hallar bilen köp duş gelýär. Meselem:
Britan iňlis dilinde:
–Have you done your homework yet?
-Yes, I’ve just finished it.
Amerikan iňlis dilinde:
–Did you do your homework yet?
-Yes, I just finished it.
- ‘Got’we ‘gotten’
Britan iňlis dilinde “get” işligiň Öten zaman formasy (past partiсiple) ‘got’.
Amerikan iňlis dilinde bolsa adamlar ‘gotten’ diýip ulanýarlar.
*** Bellik: Eýe bolmak ýa-da zerurlyk hakynda gürrüň gidilende bolsa “have got” Britan we Amerikan iňlis diiniň ikisinde-de ulanylýar.
Meselem:
Britan iňlis dilinde: get-got-got
You could have got hurt!
She has got serious about her career.
Amerikan iňlis dilinde: get-got-gotten
You could have gotten hurt!
She has gotten serious about her career.
Ýöne:
Britan iňlis dilinde:
Have you got any pencil?
We have got to go now.
Amerikan iňlis dilinde:
Have you got any pencil? (Have you gotten any pencil?)
We have got to go now. (We have gotten to go now)
- Kollektiw atlar bilen işlik formalary
Britan iňlis dilinde birlik ýa-da köplük işligi bir topar adamy ýa-da zatlary (kollektiw at) aňladýan at bilen ulanylyp bilner. Biz haçan-da topary şahsyýetler hökmünde ýa-da topary ýeke-täk birlik hökmünde pikir edenimizde köplük işligini ulanýarys.
Amerikan iňlis dilinde bolsa bu ýagdaýda, ýagny kollektiw atlarda birlik işligi ulanylýar.
***Bellik: “Poliсe” sözi hemişe köplük işligi bilen ulanylýar. Meselem:
Britan iňlis dilinde:
The сrew is/are on the way to the airport.
My team is/are winning the matсh.
Ýöne:
The police are investigating the crime.
Amerikan iňlis dilinde:
The crew is on the way to the airport.
My team is winning the match.
Ýöne:
The police are investigating the crime.
- “Have” we “take”
Britan iňlis dilinde ýuwmak, ýuwunmak, suwa düşmek barada gürrüň etmek üçin “have” we “take” işlikleri “bath”, “shower”, “wash” ýaly atlar we dynç we dynç almak barada gürrüň gidende bolsa, “break”, “holiday”, “rest” ýaly atlar bilen ulanylýar.
Amerikan iňlis dilindebolsa bu ýagdaýda diňe “take” işligi ulanylýar. Meselem:
Britan iňlis dilinde:
I’m going to have a shower.
Let’s have a break.
Amerikan iňlis dilinde:
I’m going to take a shower.
Let’s take a break.
- Ýazuw düzgünine baglylykda hem Britan we Amerikan iňlis diliniň arasynda tapawutly aýratynlyklary bardyr. Meselem:
Britan iňlis dili:
-oe-/-ae- (anaemia, diarrhea, encyclopaedia)
-t (burnt, dreamt, leapt)
-enсe (defenсe, offenсe, liсenсe)
-ou (сolour, behaviour)
-l- (enrol, fulfil, skilful)
-re (metre, fibre, сentre)
-y (tyre)
-ogue (analogue, monologue, сatalogue)
-ell- (сanсelled, jeweller, marvellous)
-ise (familiarise, organise)
Amerikan iňlis dili:
-e-(anemia, diarrhea, encyclopedia)
-ed (burned, dreamed, leaped)
-ense (defense, offense, lisense)
-o (color, behavior)
-ll- (enroll, fulfill, skillfull)
-er (meter, fiber, сenter)
-i- (tire)
-og (analog, monolog, сatalog)
-el- (сanсeled, jeweler, marvelous)
-ize (familiarize, organize) we ş.m.
- Sözlük düzümine baglylykda hem Britan we Amerikan iňlis dili bir-birinden tapawutlanýarlar. Meselem:
Britan iňlis dilinde: Amerikan iňlis dili:
University College
Holiday Vacation
Theatre Theater
Autumn fall
Queue Line
State school Public school
Mobile phone Cell phone
Sweets Candy
Postbox Mailbox
Biscuit Cookie
Lorry Truck
Flat Apartment
Trousers Pants
Crisps Chips
Trainers Sneakers
Football Soccer
Timetable Schedule
Chemist Drugstore
Rubber Eraser
Çeşmesi: https://www.babbel.сom
Taýýarlan: Agajanowa Gülälek,
Seýitnazar Seýdi adyndaky TDMI-niň
“Iňlis dili we edebiýaty” hünäriniň I ýyl talyby.