Dünýä taryhyna altyn harplar bilen ýazyljak BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahaty öz işini üstünlikli jemledi. Hazaryň türkmen kenary 4-8-nji awgusta aralygynda döwlet we hökümet Baştutanlaryny, 100-den gowrak ýurduň, halkara guramalaryň 50-ä golaýynyň ýokary wezipeli wekillerini, dürli kompaniýalaryň wekillerini, 40 töweregi döwletden žurnalistleri we beýleki myhmanlary gujak açyp garşylady.
8-nji awgustda BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatynyň jemi jemlenip, ýakyn 10 ýylda durnukly ösüşe gönükdirilen Awaza Jarnamasy hökmünde kabul edilýän Hereketleriň Awaza Maksatnamasy kabul edildi.
Şeýle hem 8-nji awgustda Birleşen Milletler Guramasynyň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahatynyň resmi ýapylyşy mynasybetli baýdak düşürmek dabarasy geçirildi. Munuň özi Awaza forumynyň guramaçylykly hem üstünlikli jemlenendigini dünýä ýaýan taryhy waka boldy.
BMG-niň Awaza maslahaty deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ykbalyna dahylly meseleleriň tutuş dünýäde uly gyzyklanma döredýändigini görkezýän möhüm waka hökmünde uly ähmiýete eýedir. Gün tertibinde 7 ugry öz içine alýan dürli mazmunly çäreleriň göz öňünde tutulmagy bu forumyň esasy aýratynlyklarynyň biridir.
GEOGRAFIÝA YKBAL KESGITLEMÄLI DÄLDIR
Başdan soňuna çenli forumyň çäklerinde geçirilýän ähli duşuşyklarda, ugurdaş çärelere işjeň gatnaşan BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary, az derejede ösen, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça Ýokary wekili Rabab Fatima Azawa forumynyň taryhy maslahat bolandygy belläp, forumyň başyndan soňuna çenli geçirilen ähli çykyşlarda bellenilip geçilen “geografiýa ykbaly kesgitlemeli däl” sözüniň bu forumda doly tassyklanandygyny belledi.
AWAZA MASLAHATY – IŇ KÖP WEKILÇILIKLI FORUM
Bu maslahat — deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar üçin geçirilýänleriň içinde iň giň gerimli we inklýuziw hasaplanylýar — 103 ýurtdan 5700-den gowrak gatnaşyjyny jemledi. Oňa 32 deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurduň 30-sy, 16 döwlet we hökümet ýolbaşçysy, 3 wise-prezident, 108 ministr, 100-den gowrak parlament agzasy, 29 halkara guramasy we 450-den gowrak hökümete degişli bolmadyk gurama gatnaşdy.
Dört günläp dowam eden çäre innowasiýalaryň we maksadaokgunlulygyň merkezi boldy, birnäçe täzelikçi netijeler gazanyldy:
• Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň zerurlyklary barada halkara habardarlyk güni: olaryň aýratyn kynçylyklaryna we çydamlylygyna bagyşlanan taryhy pursat.
• Howa şertleri boýunça täze dialog topary: BMG-nyň Howa boýunça çarçuwaly konwensiýasynyň (UNFCCC) çäginde döredilip, deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň howa maliýeleşdirilişine elýeterliligini giňeltmek üçin.
• Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň global işewürlik ulgamy: durnukly ykdysady hyzmatdaşlyga ýardam bermek üçin döredildi.
• 10 milliard dollarlyk infrastruktura maýasy: Aziýa Infrastruktura maýa goýum banky deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň infrastrukturasyny berkitmek üçin serişde aýyrýandygyny mälim etdi.
Bäş esasy netijeler:
-
Sebitleýin oba hojalyk gözleg merkezlerini döretmek.
-
Infrastruktura we maliýe maýa goýum mehanizmini döretmek.
-
Erkin üstaşyr geçirmäge degişli ýokary derejeli toparyň işine başlamak.
-
Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň söwda integrasiýasyna goldaw bermek boýunça Bütindünýä Söwda Guramasynyň ýörite maksatnamasy.
-
Howanyň üýtgemegi bilen bagly maliýeleşdirilişi üpjün etmek üçin UNFCCC-niň dialog toparyny döretmek.
Myhmançylyk eden ýurt — Türkmenistan — sirkulýar ykdysadyýet, durnukly ulag we lukmançylyk ugurlarynda täze başlangyçlaryny görkezdi hem-de dünýä ösüşine ygrarlydygyny tassyklady.
TÜRKMENISTANA HOŞALLYK BILDIRILDI
Awaza forumyna gatnaşyjylar türkmen halkynyň Milli Liderine, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowa hem-de Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowa çuňňur hoşallygyny bildirdiler.
Awazany deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar üçin umydyň, arzuwlaryň we umumy maksadyň nyşanyna öwrendiklerini bellediler.
Awaza forumy – deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar üçin täze durmuşyň başlangyjydyr.
Bu maslahat ýönekeý, ýöne güýçli hakykaty ýatlatdy: deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar ýapyk bolup biler, ýöne mümkinçiliklere ýapyk däl.
Dogry hyzmatdaşlyklar, dogry maýa goýumlar we dogry goldaw bilen öz halklaryny täze ösüşlere we ýagty geljege ýetip bilerler.