Dünýä belli 7 tälimçini Türkmenistan bilen näme baglanyşdyrýar?
Meşhur «Barselonanyň» futbol pelsepesine üýtgeşme girizen Hosep Gwardiolanyň, 1990-njy ýylda Maradonaly Argentina bilen dünýä çempiony bolan Karlos Bilardonyň, fransuz futbolynyň öçmejek ýyldyzlaryndan biri bolan Pol Le Gueniň, italiýaly meşhur futbol matematigi Karlo Ançelottiniň, iňlis futbolynyň meşhur hünarmenleriniň biri bolan Roý Hojsonyň, şeýle-de Ispaniýada iki gezek, ýylyň tälimçisi, diýip yglan edilen Diego Simeone ýaly tälimçileriň meňzeş taraplaryny bilýäňizmi, ýagny olary haýsy baglanyşyk esasynda yzly-yzyna agzamak mümkin. Geliň, şu sowallara bilelikde jogap tapalyň!
Karlos Bilardo (Argentina) türkmenistanly tälimçiden asgyn geldi
Ýaryşyň derejesi: Dünýä çempionatynyň toparçadaky ýaryşy.
Duşuşygyň hasaby: Argentina – Kamerun-0:1.
Geçirilen senesi: 08.06.1990.
Afrika yklymynyň futbolynda täze sahypa açmak türkmenistanly tälimçiniň nesibesine ýazylan eken. Asyl-ha, şu ýagdaý tutuş dünýä derejesinde ähmiýetli diýsegem ýalňyşmasak gerek. Çünki Aziýa mekdebinden çykan tälimçi Ýewropada geçirilen Dünýä çempionatynda Afrikanyň taryhyndaky täze sahypany açdy. 1990-njy ýylda Italiýada geçirilen dünýä çempionatynda Argentinanyň milli ýygyndysy dünýä çempiony hökmünde gatnaşypdy. Meşhur Maradonaly ýygyndy ilkinji oýnuny Kamerunyň milli ýygyndysyna garşy oýnady.
Şol oýunda kamerunly futbolçylary baş tälimçi hökmünde meýdana alyp çykan ildeşimiz Waleriý Nepomnýaşşiý ilkinji oýnunda dünýä çempionyny ýeňmegi başardy. Türkmenistanly tälimçiniň topary 61-nji minutdan soň bir oýunçysy (Andre Kana-Biýik) kem bolup oýnandygyna garamazdan ýeňiş topuny girizmegi başardylar (67-nji minutda Omam-Biýik tapawutlandy). 89-njy minutda Benjamin Massingiň hem gyzyl petek almagy bilen kamerunlylar duşuşygy 9 oýunçy bolup tamamladylar. Meşhur tälimçi Karlos Bilardonyň tälim beren Argentinasy şol ýaryşda finala çenli barypdy.
Ildeşimiz W. Nepomnýaşşiniň türgenleşdiren Kameruny bolsa Afrikanyň taryhynda iň ýokary netijäni görkezip çärýek finala çykypdy. Bu sene afrikalylar üçin «Kamerunly çempionat» diýlip ýatlanylsa, ildeşlerimiz ony türkmenistanly tälimçiniň meşhur Karlos Bilardony utan çempionaty hökmünde ýatlaýarlar. Şondan soň Senegal (2002) bilen Gana (2010) şol üstünligi gaýtalanam bolsa, Nepomnýaşşiniň türgenleşdiren ýygyndysynyň ýeten sepgidini gowulandyrmak hiç topara başartmaýar.
Roý Hojson (Angliýa) türkmenistanly kärdeşlerine ýokary baha berdi
Ýaryşyň derejesi: Aziýa kubogynyň (2003) toparçadaky ýaryşy.
Duşuşygyň hasaby: Argentina – Kamerun-0:1.
Geçirilen senesi: 19.10.2003.
2003-nji ýylda türkmen tälimçileri ýene bir meşhur şahsyýet bilen garşylaşdylar. Has dogrusy, 2004-nji ýyldaky Aziýanyň kubogynyň saýlama ýaryşynyň çäginde angliýaly meşhur tälimçi Roý Hojson BAE-niň milli ýygyndysynyň baş tälimçisi hökmünde Aşgabada geldi. Ýygyndymyzy yklym kubogyna alyp çykmak wezipesi bolsa şol döwür tejribeli Baýram Durdyýewiň ýardam bermeginde baş tälimçi Rahym Gurbanmämmedowa ynanylypdy. Oýnuň 43-nji minutynda Wladimir Baýramowyň tapawutlanmagy ildeşlerimize dünýä belli tälimçini ýeňmek üçin ýeterlik bolupdy. Ýeri gelende bellesek, BAE-niň ýygyndysy bilen myhmançylykda geçiren oýnumyzda hem Roý Hojson ýeňiş gazanyp bilmändi (1:1).
Elbetde, biz bu ýagdaýy Türkmenistanyň milli ýygyndysynyň tälimçiler düzüminde ussat hünärmenleriň jemlenendigi bilen düşündirmek isleýäris. Ýadyňyzda bolsa, Baýram Durdyýewiň türgenleşdiren wagty Türkmenistanyň milli ýygyndysy Aziýanyň kubogynyň saýlama ýaryşynda 1996-njy ýylda meşhur Waleriý Lobanowskiniň tälim beren Kuweýti bilen 2:2 hasabynda deňme-deň oýnapdy.
2004-nji ýyldaky Aziýa kubogynyň saýlama ýaryşynda bolsa Türkmenistanyň milli ýygyndysy toparçasynda 1-nji orny eýelemegi başarypdy. Şol ýyl Rahym Gurbanmämmedow Aziýanyň iň ökde tälimçileriniň ilkinji üçlügine girizilipdi. Makalanyň sözbaşysyna gaýdyp gelsek, Baýram Durdyýew ýokarda gürrüňi edilen oýunlardan soň türkmenistanly kärdeşlerine ýokary baha berendigini aýdyp, bilelikde düşen suratlarynyň BAE-niň gazetleriniň birinde çap edilen sanyny görkezipdi.
Dik Adwokatyň (Niderlandlar) şägirtleri Türkmenistanyň çempionynyň garşysynda durup bilmediler
Ýaryşyň derejesi: GDA-nyň Çempionlarynyň kubogy (2008).
Duşuşygyň hasaby: «Zenit» (Russiýa) –
«Aşgabat» (Türkmenistan)-1:2.
Geçirilen senesi: 20.01.2008.
2008-nji ýylyň başynda bolsa GDA-nyň (Garaşsyz döwletleriň arkalaşygy) çempionlarynyň kubogynda paýtagtymyzyň adybir «Aşgabat» topary (şol wagtdaky baş tälimçi Rahym Gurbanmämedow) Russiýanyň çempiony «Zenidi» 2:1 hasabynda utmagyň hötdesinden geldi.
Şol gezek «Zenit» bu ýaryşyň birinji derejeli topary bolup, oňa meşhur Dik Adwokat tarapyndan tälim berilýärdi. Elbetde, ildeşlerimize ýeňiş gazanmak aňsat düşmedi, emma olar bu işiň hötdesinden gelmegi başardylar. Oýnuň başynda ýer eýeleriniň hasaby açmagy Türkmenistandan baran myhmanlary ruhdan düşürmedi. 77-nji we 78-nji minutlarda Guwançmuhammet Öwekow bilen Gurbangeldi Durdyýewiň tora salan gollary «Aşgabada» ýeňiş getirdi. Şol oýundan soňra bilermenleriň belläp geçişi ýaly, «Aşgabatlylar üçin Dik Adwokatyň toparyny utmaga 2 minut ýeterlik bolupdy».
Hosep Gwardiola (Ispaniýa) türkmen
tälimçisinden ýeňildi
Ýaryşyň derejesi: UEFA-nyň Çempionlar ligasynyň toparçadaky ýaryşy.
Duşuşygyň hasaby: «Barselona» (Ispaniýa) – «Rubin» (Russiýa)-1:2.
Geçirilen senesi: 20.10. 2009.
«Barselonany» utmak dünýäniň men-men diýen milli ýygyndylaryna-da aňsat düşmese gerek. Çünki «Barselona» dünýä ýyldyzlaryny öz hatarynda jemlän topar hasaplanýar. Bu barada türkmen janköýerlerine ýatlamaga ýakymly wakalar bar. 2009-njy ýylyň güýzünde ildeşimiz Gurban Berdiýewiň tälim berýän «Rubin» topary Ýewropanyň çempionlar ligasynyň çäginde «Kamp Nou» stadionyna myhman boldy. Şol ýatdan çykmajak oýunda Hosep Gwardiolanyň tälim berýän ýyldyzly asmany ýatladýan «Barselonasyny» kazanlylar myhmançylykda ýeňmegi başardylar.
Elbetde, bu waka yklymda adygyp ugran türkmen futbol mekdebiniň dünýä derejesinde hem özüni görkezip biljekdiginiň subutnamasydy. Başgaça aýdanymyzda, Gurban Berdiýewiň tälimini alan «Rubin» toparynyň mysalynda türkmen futbol mekdebiniň uçurymynyň gazanan bu üstünligi dünýä arenasynda Aziýa yklymynyň abraýyny bir gez ýokary göterdi. Çünki Gurban Berdiýew «Barselonany» «Kamp Nou» stadionynda ýeňlişe sezewar eden ilkinji aziýaly tälimçi bolup, yklym futbolynda täze sahypany açdy.
Dünýä futbolynda hem uly şowhun döreden bu waka ildeşlerimiziň ýadyndan entek-entekler çykmasa gerek. Sebäbi türkmen tälimçisiniň tälim beren topary, Hosep Gwardiolanyň toparyndan üstün çykdy. Has dogrusy, Gurban Berdiýewiň topary Ibragimowiçiň gol salan oýnunda Messiniň topardaşlaryny utmagy başardy.
Diego Simeone (Argentina) öz meýdançasynda türkmen tälimçisiniň toparyna hötde gelip bilmedi
Ýaryşyň derejesi: Ýewropa ligasynyň 1/16 finaly.
Duşuşygyň hasaby: «Atletiko» (Ispaniýa) –
«Rubin» (Russiýa)-0:2.
Geçirilen senesi: 15.02.2013.
Türkmenistanda doglan tälimçiden utulmak 2013-nji ýylda Diego Simeoneniň paýyna düşdi. Ýewropa ligasy ýaryşynyň 1/16 finalynda «Atletiko» «Rubini» kabul edip, 0:2 hasabynda ýeňlişe sezewar boldy. Duşuşykda türkiýeli futbolçy Gökdeniz Karadeniz bilen ispaniýaly legioner Pablo Orbais 6-njy we 90-njy minutlarda tapawutlandylar. Şeýlelikde, ildeşimiz Gurban Berdiýewiň türgenleşdirýän «Rubini» Madridde ýerli «Atletikony» 2:0 hasabynda ýeňip, Ýewropanyň ýene-de bir uly toparyndan üstün çykdy.
Diego güýçli garşydaş, ýöne şol oýny gören bolsaňyz, ispan topary taktika tarapdanam ejizlik etdi. Rodriges, Lopes, Falkao, Arda Turan ýaly ýyldyzlar bilen hüjüm gurnan madridliler Sergeý Ryžikowyň derwezesine barýan ýoly tapyp bilmediler. Ýogsam, 76-njy minutdan soň Şaronowyň gyzyl petek alanlygy sebäpli kazanlylar 10 bolup galdylar. Şonda-da Diego Simeoneniň maňlaýyna şol gün gol salmak ýazylman eken. Munuň eýýam türkmen tälimçisiniň Ispaniýadaky ikinji uly ýeňşidigini aýratyn bellemelidiris.
matematigem bolsa Karlo Ançelottiniň (Italiýa) hasaby çykmady
Ýaryşyň derejesi: UEFA-nyň Çempionlar
ligasynyň toparçadaky ýaryşy.
Duşuşygyň hasaby: «Rostow» (Russiýa) –
«Bawariýa» (Germaniýa)-3:2.
Geçirilen senesi: 23.11.2016.
Karlo Ançelottiniň adyny bilmeýän janköýer ýok diýen ýalydyr. 2016-njy ýylyň noýabrynda bu italýan tälimçisi hem türkmenistanly kärdeşi bilen garşylaşmaly boldy. Türkmenistanda doglan hünärmen Iwan Danilýansyň tälim berýän «Rostow» topary Çempionlar ligasynyň toparçalaýyn oýunlarynyň çäginde Müýnheniň «Bawariýasyny» kabul etdi.
Italýan tälimçisinden tälim alýan nemes toparyna şol gün Rostowda türkmenistanly tälimçiniň türgenleşdirýn toparyny ýeňmek başartmady. Dogry, 35-nji minutda Duglas Kosta «Bawariýany» öňe çykardy. Ýöne 44-nji minutda Serdar Azmun hasaby deňledi, 50-nji minutda Dmitriý Poloz hasaby 2:1-e ýetirdi. 52-nji minutda Huan Bernat ýene-de hasaby deňledi. Ildeşimiziň «şägirtleri» 67-nji minutda 3:2 hasabynda öňe çykdylar. Oýnuň soňky nokadyny goýan şol goly Kristian Naboa derwezä girizdi.
Şol döwürde «Rostowda» türkmenistanly hünärmenleriň birnäçesiniň, şol sanda Gurban Berdiýewiň, Ýakup Orazsähedowyň we Witaliý Kafanowyň işländigini ýatladýarys. Gürrüňi edilýän möwsümde «Rostow», «Aýaks», PSW (ikisem Niderlandlar), «Anderleht» (Belgiýa), «Sparta» (Çehiýa) ýaly toparlardanam üstün çykypdy.
Pol Le Guen (Fransiýa) soňky duşuşygyny Aşgabatda geçirdi
Ýaryşyň derejesi: Aziýa kubogynyň (2019) toparçadaky ýaryşy.
Duşuşygyň hasaby: Türkmenistanyň milli ýygyndysy – Omanyň milli ýygyndysy-2:1.
Geçirilen senesi: 17.11.2015.
Ýokarda agzalanlardan tapawutlylykda Aman Goçumow heniz daşary ýurtda işlemedik tälimçidir. Ýöne onuň baştutanlygyndaky milli ýygyndymyzyň oýunlaryndan hem ýatda galyjylary ýok däl. Meselem, portugaliýaly meşhur hünärmen Karluş Keýruşyň tälim berýän Eýranyň milli ýygyndysy bilenem deň oýnamagy (1:1) başarypdyk.
Angliýanyň «Southampton» toparyndaky ajaýyp oýunlary bilen ýatda galan Gary Whiteni hem Guamyň milli ýygyndysynyň tälimçisi wagty Aman Goçumow Aşgabatda utmagy başarypdy (1:0). Ýöne has ýatdagalyjy oýun meşhur fransuz hünärmeni Pol Le Gueniň Omana tälim beren wagty bolupdy. 2015-nji ýylyň noýabrynda dünýä çempionatynyň saýlama ýaryşynda Omany kabul eden ildeşlerimiz taktika babatda hem, başa-baş göreşlerde hem garşydaşlaryna hiç hili mümkinçilik bermediler.
40-njy minutda Artur Geworkýanyň, 67-nji minutda Süleýman Muhadowyň tora salan gollary Türkmenistana 2:1 (Omandan jogap goly Mohammed Al-Ghassani geçirdi) hasabynda ýeňiş getirdi. Şu oýundan soň Omanyň futbol federasiýasy Pol Le Guen bilen hyzmatdaşlygy bes etdi. Şeýlelikde, Aşgabatdaky duşuşyk fransuz hünärmeniniň Omanyň ýygyndysynyň baş tälimçisi hökmündäki iň soňky oýny boldy. Her nämede bolsa, fransuz hünärmeni bilen bagly waka türkmen janköýerlerine ýatlama bolup galdy.
Merdan BAÝAT, žurnalist.