Häzirki wagtda infrastruktura, programma üpjünçiligi, amaly programmalar, hyzmatlar, önümler ýa-da operasiýa ulgamy bolsun, hemme zat buluda geçýär. Netijede, buluda geçmek üçin milliardlarça dollar maýa goýulýar. Bu makalada bolsa iň meşhur bulut üpjün edijilerine, bulut hasaplaýyş tekliplerine we bulut hyzmatlaryny döredijiniň nukdaýnazaryndan haýsy bulut üpjün edijisini saýlamalydygyna giňişleýin seredeliň.
Bulut hasaplamasy näme?
Bulut hasaplamasy – kärhanalara we şahsyýetlere wirtual maşynlar, maglumat bazalary, gaýtadan işlemek, ýat, hyzmatlar, saklamak, habarlaşma, wakalar we töleg ýaly hasaplaýyş çeşmelerini sarp etmäge mümkinçilik berýän web hasaplamasydyr. Bulut hasaplama pikirleri eýýäm 1960-njy ýyllarda Jon Makkartiniň özüniň haçan-da bolsa bir wagt kompýuter hasaplamalary “umumyhalk utilitalarynyň” kömegi bilen amala aşyrylar çaklamasyny dile getireninde ýüze çykdy. Bulut hasaplama ideologiýasy aragatnaşyk kanallarynyň çalt ösmegi we ulanyjylaryň depginli artýan talaplaryna baglylykda 2007-nji ýylda meşhurlyga eýe boldy diýip kabul edilýär. Bulut hasaplamalar predmet giňişliginde: semantiki gözlegde, sosial ulgamlarda, bilim bazalarynda, foton ktistallaryň modelirlemesinde, DNK yzygirliliginiň gözleginde graflar bilen bagly ýumuşlary çözmek üçin ulanylýar.
Bulut hasaplamasyny esasy üç görnüşe bölmek bolar:
1.Hyzmat hökmünde programma üpjünçiligi (SaaS)- başga biri tarapyndan işlenip düzülen we ýerleşdirilen programma üpjünçiligidir. Kompaniýalar ýa-da şahslar zerur bolanda ulanyp bilerler.
2.Hyzmat hökmünde platforma (PaaS)- doly ösüş gurşawyny hödürleýär we bulut enjamlary, şol sanda ösüş, synag, hil gözegçiligi, düzediş we ýerleşdirmek üçin gurallar we hyzmatlar.
3.Hyzmat hökmünde infrastruktura (laaS)-esasy komponentleri bar bolan ösüş we synag gurşawyny, wirtual maşynlary, web sahypasyny ýerleşdirmek, saklamak, ätiýaçlyk nusgasy, tor, serwerler, operasiýa ulgamlary, orta programma üpjünçiligi, maglumatlar we amaly programmalar we ýokary öndürijilikli hasaplama (HPC) çalyşmak üçin ulanylýar.
Häzirki wagtda öňdebaryjy bulut hyzmatyny üpjün ediji kompaniýalaryň köpüsi bu hyzmatlaryň hemmesini hödürleýär. Bulut hasaplamasynda iki lider Amazon we Microsof Azure, ondan soň Google, Alibaba we IBM bar. Bu makalada iň ýokary bulut tehnologiýalarynyň hyzmatlaryny üpjün edijileri we olaryň görnüşlerini deňeşdireris.
“Canalys” hasabatyna görä, iň meşhur bulut hyzmatyny üpjün edijileri 2020-nji ýylyň 4-nji çärýeginde Amazon 28%, Azure, Google we Alibaba degişlilikde 50%, 58% we 54% ösdi. Bu hasabatda Amazon umumy bulut bazarynyň 31% -ini eýeleýär, ondan soň degişlilikde 20%, 7% we 6% bilen Azure, Google we Alibaba bar.
№1. Amazon Web Services (AWS)
Amazon Web Services (AWS) 2002-nji ýylda döredilen Amazon kompaniýasydyr. AWS dünýäde iň meşhur bulut hyzmatyny üpjün edijidir. “Amazon Web Services” (AWS) dünýädäki iň doly we giňden ulanylýan bulut platformasy bolup, dünýädäki maglumat merkezlerinden 165-den gowrak doly hyzmatlary hödürleýär. Bularyň käbiri wirtual hususy bulut, AWS maglumatlary geçirmek, ýönekeý ammar hyzmaty, elastik hasaplaýyş buludy, AWS açar dolandyryş hyzmaty, AmazonCloudWatch hyzmaty, ýönekeý habar beriş gullugy, baglanyşyk bazasy hyzmaty, CloudTrail we ýönekeý elektron poçta bölümi. Bu hyzmatlar millionlarça müşderi tarapyndan ulanylýar.
AWS dünýä elýeterliligi
AWS başga bir bulut üpjün edijisi ýaly sebitlerde iň uly global gurşawy hödürleýär ýa-da dünýädäki 25 geografiki sebitde 78 AZ-ny öz içine alýan elýeterlilik zolaklary bar.
AWS dünýä, ABŞ we beýleki ýurtlar üçin 40-dan gowrak şahadatnama berýär.
№2. Microsoft Azure
Microsoft Azure, iň çalt ösýän bulutlaryň biridir. Azure, AWS we Google Buludy çykandan birnäçe ýyl soň işe girizildi, ýöne öňdebaryjy bulut üpjünçisi bolmak üçin henizem kynçylyk çekýär. Microsoft Azure ýakynda ABŞ-nyň hökümetiniň 10 milliard dollarlyk şertnamasyny gazandy.
Microsoft Azure-iň girdejisini çaklamak kyn bolsa-da, Microsoft soňky çärýekdäki girdejisini üç kategoriýa böldi: öndürijilik we iş amallary, akylly bulut we şahsy hasaplama. Degişli girdejiler 11,0 milliard dollar, 11,4 milliard dollar we 11,3 milliard dollar boldy.
Microsoft-yň Azure girdejisiniň 33 milliard dollardan 35 milliard dollara çenli ýokarlanmagyna garaşylýar. Bu Azureni dünýäniň iň girdejili bulut hyzmatlarynyň birine öwürýär.
Azuranyň aýratyn programma hyzmaty
Akylly bulut Azurany iň özüne çekiji we iň akylly edýän zat, öňki Microsoft önümleriniň we hyzmatlarynyň bulutdaky aýratyn teklibi. Azuranyň bulutdaky artykmaçlygy, akyl-paýhasyna baglydyr. Azure iň täze we iň köp sanly akylly önümleri we hyzmatlary hödürleýär.
“Microsoft Windows” – Windows operasiýa ulgamy we SQL Server maglumat bazasy indi Windows Wirtual Desktop arkaly bulutda elýeterlidir. Microsoftyň garyşyk hakykat tehnologiýasy (HoloLens önümleri) Azure bulutynda hem bar. Microsoftyň TFS we VSTS indi Azure-de Azure DevOps arkaly elýeterlidir. Microsoft, Al + Machine Learning-de öňdebaryjydyr we Microsoft Biliş Hyzmatlary kompaniýanyň iň täze tekliplerinden biridir. Azure, beýleki bulut üpjün edijilerinden has köp maglumat merkezini hödürleýär.
№3. IBM buludy
IBM tarapyndan işlenip düzülen IBM buludy, kärhanalar üçin bulut hasaplaýyş hyzmatlarynyň ýygyndysy. Beýleki bulut hyzmatyny üpjün edijiler ýaly, IBM buludyna döwlet, hususy we gibrid bulut modelleri arkaly laaS, SaaS we PaaS hyzmatlary girýär.
Hasaplama, aragatnaşyk, ammar, bulut paketleri, dolandyryş, howpsuzlyk, maglumat bazasy, analitika, emeli intellekt, IT, ykjam, ösüş gurallary, blokirleme, integrasiýa, göç, hususy bulut we VMware.
Ýyllyk girdeji: 19,16 milliard dollar.
№4. Google buludy
Google bulut platformasy “AWS” we “Azure” ýaly, “Google bulut” hem hasaplaýyş, ammar, şahsyýet, howpsuzlyk, maglumat bazasy, emeli intellekt we maşyn öwreniş, wirtuallaşdyrma, DevOps we başgalar ýaly dürli kategoriýalarda şuňa meňzeş hyzmatlary hödürleýär.
Emeli intellekt we maşyn öwrenmek, API dolandyryş, hasaplaýyş, konteýnerler, maglumatlar analitikasy, maglumat bazalary, dörediji gurallar, saglygy goraýyş we durmuş ylymlary, gibrid we köp bulutly tehnologiýalar, IT, dolandyryş gurallary, media we oýun, göç, tor, howpsuzlyk we şahsyýet, serwersiz hasaplama we saklamak.
Google önümleri bulutda Google Suite, Google kartalar platformasy, Google enjamlary, Google şahsyýeti, ýaly bulutda hödürlenýär.
Google buludynyň hyzmaty 20 sebitde, 61 zolakda we 200-den gowrak ýurtda elýeterlidir.
“Google bulut” zonalarynyň sany ýyllyk girdejisi 8 milliard dollara golaýlaýar.
№5. Alibaba buludy
Alibaba buludy 2009-njy ýylda esaslandyryldy we merkezi Singapurda hasaba alyndy. Ilkibaşda Alibabanyň öz elektron söwda ekosistemasyna hyzmat etmek üçin döredilipdi we häzirki wagtda köpçülige hödürlenýär. Alibaba buludy Hytaýdaky iň uly bulut hyzmatyny üpjün ediji.
Alibaba elastik hasaplama, ammar we CDN, tor, maglumat bazasy hyzmatlary, howpsuzlyk, gözegçilik we dolandyryş, domenler we web sahypalary, analitika we maglumat tehnologiýalary, amaly hyzmatlar, media hyzmatlary, orta programma üpjünçiligi ýaly dürli kategoriýalarda dürli önümleri we hyzmatlary hödürleýär.
“Alibaba buludy” 19 sebitde we 56 sany elýeterlilik zolagynda bar.
Alibaba buludyň ýyllyk girdejisi 4,5 million dollar.
Haýsy bulut has gowy?
2019-njy ýylyň iýul aýyna çenli hyzmat (laaS) hökmünde bulut infrastrukturasy üçin Gartner Magic Quadrant-a görä, AWS ýerine ýetirmek ukybynda öňdebaryjy, emma Microsoft Azure öňdeligi eýeleýär. “Google” ýaryşda üçünji orunda, şeýle-de“Alibaba” we “IBM” bar.
Bu ýerde oturyp, haýsy buludyň iň gowudygyny jedel edip bilsek-de, bir ululyk hemmesine laýyk gelmezligi mümkin. Şeýle bolýança Microsoft Azure we AWS hökümi, bulut üstünligi ugrundaky ýaryşda gapma-garşy gelýär. Ikisi hem meňzeş önümleri, hyzmatlary we bahalary hödürleýär. Şeýle-de bolsa, Google, IBM we beýleki bulutlar günsaýyn gowulaşýar.
Işim üçin bulut üpjün edijisini saýlasam, Azure ýa-da AWS bolardy. Munuň sebäbi äşgär: iki kompaniýa hem ýaryşda öňde barýarlar. Olaryň haýsydyr biri bilen ýalňyşyp bolmaz.
Beýleki bulutlar tarapyndan hödürlenýän belli bir gurallar we hyzmatlar bar bolsa, alternatiwalary hem saýlap bilersiňiz. Mysal üçin, IBM Watson, IBM bulut hyzmatynda ulanylýan özboluşly önüm.
Uly kärhanalaryň köpüsinde birnäçe bulut ulanylýar. Müşderilerimiň biri faýl saklamak we habarlaşmak üçin AWS, DevOps üçin Azure, maglumat bazalary we dörediji gurallar, resminamalar we e-poçta üçin Google buludy ulanýar.
Kuwwatgeldi ÇARYÝEW,
Türkmenistanyň döwlet Energetika
institutynyň talyby
TMÝG-niň işjeň agzasy.