28 Mayıs tarihinde 75. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 85.oturumunda Türkmenistan’ın girişimiyle Birleşmiş Milletler ile Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu (İFAS) arasında işbirliğine yönelik Kararname kabul edildi. Bu kararnamenin hazırlanmasına 21 ülke destek verdi. Karar oybirliği ile kabul edildi.
BM tarafından Türkmenistan’ın girişimiyle yeni bir Aral Denizi’nin kurtarılması yönünde bir kararnamenin kabul edilmesine yönelik Dışişleri Bakanlığı’nda toplantı düzenlendi. Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı, Dışişleri Bakanı Raşid Meredov’un başkanlığında yapılan toplantıya, BM Genel Sekreteri Özel Temsilcisi, Önleyici Diplomasi Merkezi Başkanı Natalia Gherman, BM Türkmenistan Daimi Temsilcisi Yelena Panova başta olmak üzere Türkiye’nin Aşkabat Büyükelçisi Mustafa Kapucu, yabancı büyükelçiler, editörler, Dışişleri Bakanlık çalışanları, aralarında Atavatan Türkmenistan dergisi olmak üzere yerli ve yabancı basın mensupları katıldı.
Toplantı, Dışişleri Bakanı’nın Türkmenistan Devlet Başkanı’nın BM tarafından kabul edilen Kararname için Türkmenistan halkına gönderdiği mesajı okumasıyla başladı. Türkmen Lider mesajında, ekoloji diplomasisine büyük önem verdiklerini ve bu kapsamda Aral’ın havzasındaki yaşam bölgelerin iyileştirilmesi için çaba gösterdiklerini kaydetti.
Daha sonra günün anlamına yönelik BM Genel Sekreteri Özel Temsilcisi, Önleyici Diplomasi Merkezi Başkanı Natalia Gherman, BM Türkmenistan Daimi Temsilcisi Yelena Panova, Kazakistan, Özbekistan ve Azerbaycan Büyükelçileri, Türkmenistan eğitim kurumları öğretim görevlileri konuşma yaptılar. BM Genel Sekreteri Özel Temsilcisi Gherman, BM’nin Türkmen Lideri’nin girişimiyle aldığı bu kararnamenin Birleşmiş Milletler ’in Aral için Özel Programının hazırlanmasına büyük katkı sağlayacağını belirtti. Gherman, başkanlığı yaptığı Önleyici Diplomasi Merkezi olarak ta, Orta Asya’da su ve toprak kaynaklarının kullanımı konusunda ortak faaliyetler yürüttüklerini kaydetti.
BM Türkmenistan Daimi Temsilcisi Yelena Panova da konuşmasında, Türkmenistan’ın Orta Asya bölgesinin ekolojik durumun iyileştirilmesi için büyük çaba gösterdiğini, BM Kalkınma Programı olarak bu alanda destek verdiklerini söyledi.
Aral Denizi ile yakın bağlantısı bulunan Kazakistan ve Özbekistan Büyükelçileri de, kendi ülkelerinde Aral bölgesinin ekolojik ve yaşam durumunun iyileştirilmesi için önemli çalışmalar yaptıklarını, ağaç dikme ve damlama usulü sulama gibi son teknolojilerin kullanılmasını sağladıklarını ifade ettiler.
Toplantıda, 9 yıl aradan sonra Türkmenistan’ın önerisiyle geçen sene Ağustos ayında Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu (İFAS) kurucu ülkelerin Devlet Başkanları Zirvesi’nin Avaza turizm bölgesinde yapıldığına dikkat çekildi. Bu zirvede kabul edilen bildiri sonucunda BM tarafından ikinci defa Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu ile işbirliği yapılmasına yönelik Kararname kabul edildiği ifade edildi. İlk Kararname 12 Nisan 2018 tarihinde kabul edilmişti.
Aral Denizi’ni koruma meselesinin küresel öneme sahip olduğuna dikkat çeken Türkmenistan, bu çevre krizini çözme çabalarını birleştirerek sürekli olarak dünya topluluğunun gündemine sunmaktadır. Türkmenistan, 2017-2019 döneminde Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu’na başkanlık etmesiyle birlikte Aral Deniz Havzası için bir BM Özel Programının geliştirilmesine başlamıştır. Kabul edilen kararın önemli noktalarından biri, Aral Deniz Havzası için bir BM Özel Programı geliştirme olasılığını göz önünde bulundurma ve 2019’da IFAS Yürütme Komitesi, üye devletler ve Birleşmiş Milletler ajansları ile istişarelerde bulunma önerisidir.
Bu bağlamda, Orta Asya’da sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için bölgesel çevre koruma programlarının geliştirilmesinin ve etkili bir şekilde uygulanmasının, Aral Denizi havzası ülkelerine yardımcı programlar da dahil olmak üzere önemi vurgulanmaktadır.
Karar çerçevesinde, uzmanlaşan kurumlar ve diğer kuruluşlar, BM programları ve fonları ile uluslararası finansal kurumlar, IFAS ile işbirliğini geliştirmek için teklif edildi.