Türkmenistanyň nebitgaz ulgamynyň köpugurly kuwwaty ýakyn wagtda geçiriljek birinji Hazar ykdysady forumynda hem görkeziler.
- Energetika ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän Türkmenistanyň ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugrudyr.
- Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan iki gezek kabul edilen «Energiýa serişdeleriniň ygtybarly we durnukly üstaşyr geçirilmegi hem-de durnukly ösüşi we halkara hyzmatdaşlygy üpjün etmekde onuň hyzmaty» hakyndaky Kararnama hem munuň aýdyň subutnamasydyr.
- Döwletara ylalaşyklaryna laýyklykda, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisiniň kuwwatlyklary tapgyrlaýyn artdyrylýar.
- 2009-njy ýylyň dekabr aýynda onuň ulanmaga berleninden bäri, 2019-njy ýylyň 30-njy iýunyndaky ýagdaýa görä, Merkezi Aziýadan HHR-e tebigy gazyň 280 milliard kub metrine golaýy iberildi.
- Gazyň şu möçberiniň 80 göterimden gowragy türkmen ýataklaryndan, ilkinji nobatda bolsa «Türkmengaz» döwlet konserni tarapyndan ulanylýan ýataklardan ugradyldy.
- «Bagtyýarlyk» şertnamalaýyn çäkde täze ýataklar tapgyrlaýyn ulanmaga berilýär. Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasy (СNPС) önümi paýlaşmak hakyndaky ylalaşygyň şertlerinde bu çäkde gözleg, abadanlaşdyrmak we işläp geçmek işlerini amala aşyrýar.
- Merkezi Aziýa — Hytaý gaz geçirijisiniň dördünji şahasynyň (D) gurluşygynyň taslamasy iş ýüzünde durmuşa geçirilip başlandy.
- Ol Türkmenistan — Özbegistan — Täjigistan — Gyrgyzystan ugry boýunça çekiler.
- Onuň işe girizilmegi bilen, gaz geçirijisiniň umumy geçirijilik ukyby 85 milliard kub metre çenli, türkmen «mawy ýangyjynyň» HHR-e eksportunyň möçberi bolsa ýylda 65 milliard kub metre çenli artar.
- Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisi ägirt uly geosyýasy we geoykdysady ähmiýete eýedir.
- TAPI, Owganystanyň parahatçylykly ýol bilen dikeldilmegi, durmuş-ykdysady düzüminiň ösdürilmegi, täze iş orunlaryny döretmek ýaly wajyp meseleleriň çözülmegi jähedinden wajypdyr.
- Bu bolsa, öz nobatynda, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna ýardam eder. Gazyň belli bir möçberinden başga-da, günorta goňşymyz türkmen energiýa serişdelerini öz çäginden üstaşyr geçirýändigi üçin uly täjirçilik peýdasyny alar.
- Häzirki wagtda umumy uzynlygy 1840 kilometre golaý boljak TOPH gaz geçirijisiniň 205 kilometrlik türkmen böleginiň gurluşygy güýçli depginde alnyp barylýar.
- Owganystanyň hem-de Pakistanyň çäginde gaz geçirijisiniň taslamasy boýunça gurluşyk işlerine taýýarlyk görülýär.
- Bu taslama iki tapgyrdan ybaratdyr. Olaryň birinjisiniň çäklerinde turbageçirijä 5 milliard kub metrden 6 milliard kub metre çenli gazyň akdyrylmagy üpjün ediler.
- Kompressor beketleri gurlandan soň bolsa, TOPH gaz geçirijisiniň ýyllyk kuwwaty 33 milliard kub metre ýetiriler.
- Aprel aýynyň ortalarynda Orta Aziýa — Merkez gaz geçirijisi boýunça Russiýa Federasiýasyna gazyň iberilmeginiň dikeldilendigini bellemelidiris.
- 1-nji iýuldan bolsa, «Türkmengaz» döwlet konserninden tebigy gazy satyn almak barada «Gazprom» bilen baglaşylan bäşýyllyk şertnama hereket edip başlady.
- Hazarüsti gaz geçirijisiniň taslamasy hem gün tertibinden aýrylanok.
- Hazar deňziniň hukuk derejesi hakyndaky Konwensiýa gol çekilenden soň, türkmen «mawy ýangyjynyň» Ýewropanyň bazarlaryna iberilmegini üpjün etmek üçin degişli guraly işläp taýýarlamak maksady bilen bu ugurdaky işler has-da işjeňleşdirildi.
- Türkmenistanyň Hökümetiniň, Ýewropa Bileleşiginiň hem-de Atom energiýasy boýunça Ýewropa jemgyýetiniň arasynda şu ýylyň iýul aýynda gol çekilen ylalaşyga laýyklykda, Aşgabatda döredilen Ýewropa Bileleşiginiň Wekiliýeti hem muňa ýardam etmelidir.
- Dünýädäki iri «Galkynyş» gaz känini senagat taýdan özleşdirmek pudagyň serişdeler binýadyny pugtalandyrmak bilen baglanyşykly iň iri maýa goýum taslamalarynyň biri bolup durýar.
- Onuň Ýaşlar we Garaköl ýataklary bilen bilelikdäki gorlary 27 trillion kub metr möçberinde bahalandyrylýar.
- Häzirki wagtda umumy meýdany 4 müň inedördül kilometrden gowrak bolan käniň ulanyş gaznasy 40-dan gowrak guýudan ybaratdyr.
- Olaryň her biriniň debiti, ortaça, gije-gündizde 2 million kub metr gaza barabardyr.
- Bu ýerde ýylda 30 milliard kub metr harytlyk gazy öndürmäge mümkinçilik berýän desgalar toplumy ulanmaga berildi we häzirki wagtda şeýle kuwwatlykdaky toplumlaryň gurluşygy alnyp barylýar.
- Şolar TOPH gaz geçirijisini «mawy ýangyç» bilen üpjün eder. Täze gözleg we ulanyş guýularynyň gurluşygy dowam etdirilýär.
- «Galkynyş» känini özleşdirmäge dürli tapgyrlarda dünýäniň iri kompaniýalary — «Hyundai Engineering» we «LG International Corp» (Koreýa Respublikasy) «Ð¡NPС» (HHR), «Petrofac International» hem-de «Gulf Oil & Gaz Fze» (Birleşen Arap Emirlikleri) kompaniýalary gatnaşdylar.
- «Türkmengaz» döwlet konserniniň hem-de «Itochu Corporation», «JGC Corporation», «Mitsubishi Corporation», «Chiyoda Corporation», «Sojitiz Corporation» (Ýaponiýa) «Çalik» we «Rönesans» (Türkiýe) kompaniýalarynyň konsorsiumynyň arasynda bu ýatagy özleşdirmegiň çäklerinde desgalary gurmagyň taslamasy hakyndaky Çarçuwaly ylalaşyk bar.
- Yurdumyzyň günbatarynda «Goturdepe» ýatagynda, şol sanda Hazaryň ýalpak suwly böleginde döwrebap enjamlary hem-de programma üpjünçiligini ulanmak arkaly 3D seýsmiki barlaglar geçirildi.
- Mundan başga-da, 870 pogon kilometre barabar bolan «Darja» çäginde 2D usuly bilen seýsmiki gözleg işleri amala aşyryldy.
- Indi şeýle işler «Barsagelmez» ýatagynda geçiriler.
- Şol ýerde 3D seýsmiki surata düşürmek işleri 345 inedördül kilometri gurşap alar.
- «Demirgazyk Goturdepe» ýatagyny bu ugurdaky işleriň geljeginiň uludygyny tassyklaýan mysal hökmünde görkezmek bolar.
- Şol ýerde 4 müň metrden gowrak çuňlukda nebitiň täze gatlagy ýüze çykaryldy.
- «Türkmennebit» döwlet konserni tarapyndan Singapurda bellige alnan «Ýug — Neftegaz» kompaniýasy bilen bilelikde amala aşyrylýan täze maýa goýum taslamasynyň birinji tapgyrynda gözleg-barlag hem-de ulanyş guýularynyň 60-syny gurmak meýilleşdirilýär.
- Şolaryň birinjisini burawlamak işleri şu ýylyň iýun aýynda başlandy.
- «Türkmennebit» döwlet konserniniň hünärmenleri Hazarýaka sebitde ýerleşen Uzynada meýdançasynda çuňlugy 7 müň metrden gowrak bolan guýularyň ikisini burawlap, uglewodorod çig malynyň senagat akymyny aldylar.
- Türkmenistanyň nebitgaz ulgamynyň taryhynda şeýle guýular ilkinji gezek burawlanyldy hem-de häzirki wagtda Merkezi Aziýada iň çuň guýular bolup durýar.
- Bu ýerde nebitçiler bilen birlikde, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň edaralary hem gözleg-agtaryş işlerini alyp barýarlar.
- Olar örän çuň guýularyň ýene-de ikisini burawlaýarlar.
- Şu ýylyň mart aýynda «Türkmennebit» döwlet konserniniň we «ARETI» halkara kompaniýalar toparynyň arasynda şu ýatagy özleşdirmek babatda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama gol çekildi.
- Türkmenistanyň günorta-gündogarynda, Lebap welaýatynda täze «Täjibaý» ýatagy açyldy.
- Günbatar sebitden tapawutlylykda, bu ýerdäki gaz uly bolmadyk çuňlukda ýerleşýär hem-de ony özleşdirmek aňsatdyr.
- Şol ýatakdaky ýangyç serişdeleriniň düzüminde kükürtli wodorod ýokdur.
- Munuň özi bolsa örän wajypdyr. «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň hünärmenleri tarapyndan burawlanan ilkinji guýular 2400 metr çuňlukda önümli gatlagyň üstüni açyp, debiti 475 — 500 müň kub metre barabar bolan gazyň senagat akymlaryny berdi.
- Hazaryň türkmen böleginiň ýataklarynyň hem geljegi uly hasaplanylýar.
- Bilermenler şolaryň gorlaryny 12,1 milliard tonna nebit we kondensat hem-de 6,1 trillion kub metr gaz möçberinde bahalandyrýarlar.
- Häzirki wagtda bu ýerde «Petronas Carigali (Türkmenistan)» (Malaýziýa) kompaniýasy işjeň işleýär.
- Bu kompaniýa «Toplum –Daýhan birleşigi» şertnamalaýyn çäkde uglewodorod serişdelerini gözlemek we çykarmak işlerini alyp barýar.
- Goýlan maýa serişdeleriniň umumy möçberi 11 milliard dollara golaýdyr.
- Häzirki döwürde «Magtymguly» hem-de «Diýarbekir» ýataklarynda nebiti we gazy çykarmak işleri amala aşyrylýar.
- Ýakyn geljekde «Garagol deňiz» ýatagynyň günbatar böleginde burawlamak işlerini işjeňleşdirmek meýilleşdirilýär.
- «Dragon oil (Türkmenistan) Ltd» kompaniýasy, «Dragon Oiliň» golçur düzümi (BAE) «Çeleken» şertnamalaýyn çägiň düzümine girýän «Jeýtun» we «Jygalybeg» ýataklaryny özleşdirýär.
- Bu ýerde deňiz nebitgaz düzümini döwrebaplaşdyrmak hem-de ösdürmek boýunça giň möçberli işler ýerine ýetirildi.
- Sanlar barada aýdylanda bolsa, şu maksatlar üçin jemi ABŞ-nyň 6,6 milliard dollaryndan gowrak serişde gönükdirildi.
- Häzirki wagtda «Petronas» we «Dragon oil» kompaniýalary Türkmenistanyň «Uglewodorod serişdeleri hakyndaky» Kanunyna laýyklykda, baglaşylan şertnamalary uzaltmak barada gepleşikleri alyp barýarlar hem-de bu babatda täjirçilik teklipleriniň birnäçesini hödürlediler.
- Mundan başga-da, «Buried Hill» (Kipr), «RWE» we «Wintershall» (Germaniýa), «ARETI» (baş edarasy Şweýsariýanyň Ženewa şäherinde ýerleşýär) kompaniýalary bilen deňiz bölekleriniň birnäçesi boýunça önümi paýlaşmak hakyndaky ylalaşyklar bar.
- Italiýanyň «Eni» kompaniýasy («Nebitdag» şertnamalaýyn çägi) hem-de Awstriýanyň «Mitro International» kompaniýasy («Hazar» konsorsiumy) bilen netijeli hyzmatdaşlyk ýola goýuldy.
- Bu kompaniýalar Hazar sebitinde indi köp ýyllaryň dowamynda netijeli işleýärler.
- «Türkmennebit» döwlet konserniniň Russiýanyň «Tatneft» paýdarlar jemgyýeti bilen «Goturdepe» ýatagyndaky guýulary düýpli abatlamak we nebit gatlaklarynyň önümliligini ýokarlandyrmak boýunça hyzmatlary etmek baradaky şertnamanyň möhleti uzaldyldy.
- Onuň çäklerinde «Tatneftiň» şahamçasynda işlemek üçin türkmen hünärmenleri goşmaça seçilip alyndy, ýörite tehnikalar gelip başlady.
- Geçen ýyl Gyýanly şäherçesinde milli Liderimiziň gatnaşmagynda polimer zawody dabaraly ýagdaýda ulanmaga berildi.
- Bu döwrebap gazhimiýa toplumy «Türkmengaz» döwlet konserniniň buýurmasy boýunça «LG International Corp» hem-de «Hyundai Engineering» kompaniýalary (Koreýa Respublikasy) tarapyndan «TOYO Engineering Corporation» kompaniýasynyň (Ýaponiýa) gatnaşmagynda guruldy.
- Kärhananyň önümçilik kuwwaty ýylda tebigy gazyň 5 milliard kub metrini gaýtadan işlemäge hem-de şonuň hasabyna ýokary dykyzly polietileniň 386 müň tonnasyny, polipropileniň 81 müň tonnasyny öndürmäge mümkinçilik berýär.
- Şu ýylyň aprel aýynda, Koreýa Respublikasynyň Prezidenti Mun ÇŽe Iniň ýurdumyza saparynyň çäklerinde resminamalaryň ençemesine, şol sanda energetika ulgamynda hyzmatdaşlyk hakyndaky resminamalara gol çekildi.
- Hususan-da, «NaPeCo» milli nebit kompaniýasynyň hem-de «LG International» kompaniýasynyň arasynda şu gazhimiýa toplumynyň önümlerini dünýä bazarlarynda ýerlemek üçin bilelikdäki kärhanany döretmek hakynda ylalaşyk gazanyldy.
- Indi köp ýyllaryň dowamynda Türkmenistanda Ýaponiýanyň iri kompaniýalary üstünlikli işleýär. Ýaponiýanyň bütin dünýä belli önümleri türkmen bazarynda möhüm orun eýeleýär.
- Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň iýun aýynda Ahal welaýatynda dünýädäki ilkinji tebigy gazdan sintetiki benzin öndürýän zawodyň işe girizilmegi möhüm ähmiýetli waka boldy.
- «Türkmengaz» döwlet konserniniň buýurmasy boýunça «Kawasaki Heavy Industries Ltd.» (Ýaponiýa) we «Rönesans» (Türkiýe) kompaniýalarynyň konsorsiumy tarapyndan gurlan bu täsin toplumyň marketing strategiýasy işlenip taýýarlanylýar.
- Zawodyň ýylda «Euro-5» standartyna laýyk gelýän ekologiýa taýdan arassa ECO-93 benzininiň 600 müň tonnasyny, ugurdaş önümlerden kükürtden arassalanan dizel ýangyjynyň 12 müň tonnasyny hem-de suwuklandyrylan gazyň 115 müň tonnasyny çykarmaga niýetlenendigini ýatlamalydyrys.
- Bellenilişi ýaly, birinji Hazar ykdysady forumynyň çäklerinde ýurdumyzyň nebitgaz ulgamynda durmuşa geçirilmegi göz öňünde tutulýan täze taslamalaryň tanyşdyrylyşy bolar.
- Geljekki maýadarlar we hyzmatdaşlar bilen forumyň çäklerinde geçiriljek duşuşyklar we gepleşikler hem şu meselä bagyşlanar.
- Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda täze tehnologik desgalary gurmak meýilleşdirilýär.
- Şolar nebiti gaýtadan düýpli işlemegi 90 göterimden ýokary görkezijä ýetirmäge, ýokary hilli benzinleriň, tehniki ýaglaryň we beýleki nebithimiýa önümleriniň öndürilýän möçberini artdyrmaga mümkinçilik berer.
- Seýdi şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodda benzolyň öndürilişini ýola goýmagyň tehniki we ykdysady taýdan maksadalaýyklylygy öwrenilýär.
- Şondan soňra benzol dünýä bazarlarynda uly isleg bildirilýän polistirol hem-de kauçuk ýaly gymmatly önümleri öndürmek üçin çig mal hökmünde ulanylar.
- Balkan welaýatynda ikinji polimer zawody hem-de Ahal welaýatynda sintetiki benzin öndürýän zawodyň ikinji nobatdakysy, Lebapda kauçuk we polistirol öndürýän zawod, Daşoguz welaýatynda poliwinilasetat (PVAC) hem-de metanol öndürýän kärhana bilen baglanyşykly taslamalar bar.