Bütindünýä intellektual eýeçilik guramasy (iňlisçe World Intellectual Property Organization) intellektual eýeçilik ulgamynda hereket edýän birnäçe möhüm konwensiýalaryň işini dolandyrýan halkara guramasydyr.
Halkara guramanyň resmi dilleri: iňlis, arap, ispan, hytaý, rus, fransuz hasaplanylýar. Häzirki wagtda guramanyň baş direktory awstraliýaly Frensis Garri bolup durýar.
Aslynda, bu gurama 1893-nji ýylda Parižiň (senagat emlägini goramak üçin) we Bern (edebi we çeper eserleri goramak üçin) konwensiýalaryň dolandyryş wezipelerini ýerine ýetirýän edarasyna BIRPI (Bilelikdäki Intellektual Eýeçiligi Goramagyň Halkara Býurosy) birleşende döredilýär.
Agza döwletler BIRPI-iň doly hukukly hökümetara guramasy bolmagyny isledi. Şonuň üçin 1967-nji ýylda Stokgolmda bu guramany döredýän konwensiýa gol çekildi. Onuň ştab-kwartirasy Ženewada (Şweýsariýa) ýerleşýär. Bu täze gurama BIRPI-ni çalyşdy. 1974-nji ýylda ol BMG-niň ýöriteleşdirilen edarasyna öwrüldi. BMG bilen Bütindünýä intellektual eýeçilik guramasynyň arasyndaky şertnama laýyklykda, ol döredijiligi ösdürmek we döwletleriň arasyndaky hyzmatdaşlygyň üsti bilen dünýäde intellektual eýeçiligiň goralmagyny üpjün etmek maksady bilen baglaşylan şertnamalara laýyklykda zerur çäreleri görmäge jogapkärdir.
1967-nji ýyldaky Stokgolm konwensiýasy (3-nji madda) guramanyň aşakdaky maksatlaryny kesgitleýär:
Döwletleriň arasyndaky hyzmatdaşlygyň üsti bilen we beýleki halkara guramalary bilen hyzmatdaşlykda intellektual eýeçiligiň goralmagyny öňe sürmek; Kärdeşler arkalaşyklarynyň administratiw hyzmatdaşlygyny üpjün etmek.
Şeýlelik bilen, guramanyň işi döredijiligi sylaglaýan, innowasiýany höweslendirýän we jemgyýetiň bähbidine ykdysady ösüşe goşant goşýan deňagramly we elýeterli halkara ulgamyny ösdürmäge bagyşlanýar.
Öňde goýlan maksatlara ýetmek üçin guramanyň aşakdaky esasy wezipeleri işlenip düzüldi. (1967-nji ýyldaky konwensiýanyň 4-nji maddasy):
Bütin dünýäde intellektual eýeçiligi goramagy gowulandyrmak we bu ugurda milli kanunçylygy sazlaşdyrmak üçin döredilen çäreleri işläp düzmekde kömek bermek; intellektual eýeçiligi goramak boýunça halkara şertnamalary baglaşmak; Pariž Bileleşiginiň dolandyryş wezipelerini ýerine ýetirmek, bu Bileleşik bilen baglanyşykly döredilen ýörite kärdeşler arkalaşyklary we Berne bileleşigi; – intellektual eýeçilik pudagynda hukuk kömegi; maglumatlary ýygnamak we ýaýratmak, gözleg we olaryň netijelerini çap etmek; intellektual eýeçiligiň halkara goragyny ýeňilleşdirýän hyzmatlary bermek; başga degişli çäreleri amala aşyrmak.
Guramanyň başlangyç we iň möhüm wezipesi, tekstlerini we resmi terjimelerini, goşmaça şertnamalary, goşulmak üçin döwletleriň beýannamalaryny, jedelleri çözmegi, şertnamalara täzeden garamagyň tertibini we intellektual eýeçilik obýektleriniň halkara hasaba alynmagyny üpjün edýän şertnamalar üçin hasaba alyş wezipelerini öz içine alýan köptaraplaýyn halkara şertnamalary dolandyrmakdyr.
Häzirki wagtda Bütindünýä intellektual eýeçilik guramasy konwensiýasynyň özünden başga aşakdaky şertnamalary dolandyrýar:
Awtorlyk hukugy we degişli hukuklar babatynda Pekiniň audiowizual çykyşlar baradaky şertnamasy; Edebi we çeper eserleri goramak baradaky Bern konwensiýasy; WIPO awtorlyk hukugy şertnamasy; fonogramma öndürijiler we ýaýlym guramalary öndürijiler üçin Ženewa konwensiýasy. Sputnik arkaly iberilýän programma göteriji signallary paýlamak baradaky Brýussel konwensiýasy; Körler üçin neşir edilen eserlere elýeterliligi ýeňilleşdirmek üçin Marakeş şertnamasy; Lissabon şertnamasynyň gelip çykyşy we halkara bellige alyş şertnamasy; Markalary bellige almak üçin harytlaryň we hyzmatlaryň klassifikasiýasy barada Wena şertnamasy we ş.m
Zulfiýa Ýaňabaýewa,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň Halkara
hukugy fakultetiniň 2-nji ýyl talyby.
Ýurdumyzyň gözel künjegine degişli fotosuratlary bu sahypadan tapyp bilersiňiz!
