Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa türkmen alabaýyny wasp edýän milli nagyşlary ylmy taýdan öwrenmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi.
Bellenilişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Türkmen alabaýy” diýen kitaby itleriň şu tohumy bilen baglanyşykly taryhy wakalary hem-de milli medeni ýörelgeleri we däp-dessurlary ylmy taýdan yzygiderli öwrenmek üçin kuwwatly çeşme bolup hyzmat edýär.
Ýurdumyzyň dürli künjeklerinde geçirilen arheologik barlaglaryň netijesinde taryhçylar türkmen alabaýynyň galdyran yzlaryny, şeýle hem onuň gadymy haly göllerindäki şekillerini ýüze çykardylar.
Wise-premýer slaýdlary peýdalanmak bilen, şonuň ýaly gölleriň biziň eýýamymyzdan öňki VII — V müňýyllyklara degişli birnäçesini görkezdi. Şolaryň hatarynda Gökdepe etrabynyň Gökdepe obasynyň töweregindäki gadymy daş asyryna degişli bolan Pessejikdepe ýadygärliginiň diwar bezeginde ýüze çykarylan byçgynyň dişiniň şekilinde setir bolup gidýän öýjagazlary suratlandyrýan “It ýatak” göli bar.
Häzirki wagtda bu gadymy nagşyň Ahal halylarynyň älem zolagynda çitilýändigi sebäpli, ol halkyň arasynda “Älem nagşy” diýlip hem atlandyrylýar. Balkan halylaryndaky gölüň bolsa bürgüdiň dyrnagyna meňzeýändigi sebäpli, ol “Dyrnakgöl” nagşy diýlip atlandyrylýar.
Türkmen alabaýyny wasp edýän ýene-de bir gadymy göl “Güjük yzy” gölüdir. Arheologik gazuw-agtaryş işleriniň netijesinde Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň çägindäki IX — XIV asyrlara degişli Şähryslam ýadygärliginde türkmen alabaýynyň penjesiniň yzy ýüze çykaryldy. Gadymy ynanja görä, bu göl ynsanyň saglygyny we onuň öý-ojagyny, mal-mülküni dürli howplardan goraýar. Şol sebäpli, bu göli türkmeniň ak öýüniň gapysynyň iç ýüzünden asylýan eňsi halylarynda görmek bolýar.
Türkmen halylaryny, palaslary, keçeleri we beýleki nepis el işlerini bezeýän iň gadymy nagyşlaryň biri hem “Tazyguýruk” gölüdir. Ol halylaryň gyra nagyşlarynyň biri hökmünde gapynyň içki tarapynda asylýan haly önümleriniň merkezine çitilýän gölleriň gyralaryna jäheklenýär. Ata-babalarymyz bu göl gözden-dilden goraýar diýip hasap edipdirler.
Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde ýerleşýän, IX — XIV asyrlara degişli Şährihaýbar ýadygärliginde türkmen alymlary tarapyndan tazynyň guýrugynyň şekili çekilen şakäsäniň bölegi tapyldy. Munuň özi bu sebitde gadymy döwürlerden bäri türkmen alabaýynyň we awçy tazylarynyň ösdürilip ýetişdirilendigi baradaky çaklamany tassyklaýar.
Häzirki wagtda ýurdumyzyň muzeýlerinde türkmenleriň amaly sungatynyň, şeýle hem XIX — XX asyrlara degişli “It ýatak”, “Tazyguýruk”, “Güjük yzy” ýaly gadymy göller çitilen halylaryň we haly önümleriniň gadymy nusgalaryny gorap saklamak, öwrenmek hem-de giňden wagyz etmek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar.
Bu ylmy işler türkmen alabaýynyň dünýädäki şan-şöhratyny has-da belende götermäge, itleriň bu tohumynyň galdyran taryhy yzlaryny ylmy taýdan has düýpli öwrenmäge hem-de ýaşlarymyzda milli mirasymyz babatynda düşünjeleriň baýlaşmagyna ýardam berer. Mundan başga-da, täze ylmy maglumatlar türkmen alabaý itlerini terbiýelemegiň we köpeltmegiň milli aýratynlyklary babatda hödürnamany ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli nusgalarynyň sanawyna goşmak üçin taýýarlanýan maglumatlaryň üstüni ýetirer.
Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, türkmen halkynyň taryhy-medeni mirasynyň has düýpli öwrenilmegine we aýawly goralyp saklanylmagyna hem-de ýaş nesle geçirilmegine ýardam berýän ylmy-barlaglaryň yzygiderli dowam etdirilmeginiň möhümdigini nygtady.
Ene-mamalarymyzyň dokan nepis haly göllerinde türkmen durmuşynyň ähli ugurlary beýan edilýär. Her bir milli nagyşda we gölde ata-babalarymyzyň pähimleri we toplan bilim-düşünjeleri jemlenendir, şoňa görä-de, biz olara hem-de umuman, tutuş taryhymyza sarpa goýmak bilen, özümize galdyrylan gymmatly mirasy geljekki nesillere ýetirmelidiris. Milli Liderimiz bular barada aýtmak bilen, amaly sungatyň bu ugruny öwrenmek üçin ýokary okuw mekdepleriniň, aýratyn-da, ynsanperwer ugurly mekdepleriň okuw maksatnamasyna girizmegi, bu gymmatly mirasy gorap saklamak işlerine alymlary, şeýle hem Milli Geňeşiň agzalaryny çekmegi tabşyrdy.
Hormatly Prezidentimiz türkmen alabaýynyň waspyny ýetirýän maglumatlary giňden wagyz etmek maksady bilen, bu babatda wekilçilikli halkara maslahatynyň geçirilmeginiň maksadalaýyk boljakdygyna ünsi çekip, degişli ýolbaşçylara onuň dowamynda arheologiýa tapyndylary, şeýle hem türkmen alabaýynyň keşbi şekillendirilýän halylaryň we haly önümleriniň nagyşlary hem-de gölleri bilen jemgyýetçiligi tanyşdyrmak barada birnäçe anyk tabşyryklary berdi.