Witaminlere baý we peýdaly häsiýetleri bilen rowaýata öwrülen gök önümleriň biri hem kelemdir. Kelemiň ak kelem, brokkoli, kohlrabi ýaly ýene-de birnäçe görnüşleri, bardyr. Açyk meýdanda kelem ösdürip ýetişdirmek, üçin oba hojalygynyň tehnologiýasyny we bu ekiniň käbir aýratynlyklaryny bilýän bolsaňyz, känbir kyn iş däldir. Irki kelemiň şitilleri giçki kelemiň şitillerinden has haýal ösýär. Kelemiň ýetişmegine Iýun aýynda 45-60 gün wagt gerek bolýar.
Kelemiň şitillerini ýyladyşhanalarda ösdürip ýetişdirmek üçin Iýmitlendiriji, gowşak we kislotaly toprak garyndysyny taýýarlamaly. Kelem tohumy ekilende 1-1,5 sm çuňluga çenli peseltmeli. Tohumlar peýda bolmanka, topragyň guramazlygyny we temperaturanyň 18-20 ° C derejesinde saklanmagyny üpjün edilmeli .Kelem şitilleri açyk meýdana ekmezden bir hepde öň açyk howa we güne öwrenişdirmeli. Munuň üçin teplisada bütin gün gapylar we penjireler açyp goýulýar. Şeýlelikde şitiller ýeterlik gün şöhlesi we emeli ýagtylyk alan ýagdaýynda güýçlenýär. Şondan soňra açyk meýdana ekip bilersiňiz.
100 g kelemde bary-ýogy 28 kkal bar.
Iň esasy zat, düzüminde uglewodlar – 4,7 g,
beloklar – 1,8 g we ýaglar – bary-ýogy 0,1 gr.
Kelemiň adam saglygyna peýdalary :
- Antidepressant hökümünde, keýpiňi gowulaşdyrýar;
- dikeldiş proseslerini işjeňleşdirýär;
- ýaralary we kesikleri bejerýär;
- B4 witamininiň sintezine gatnaşýar;
- patogen mikroorganizmleri kesgitleýär, we olary adam bedeninden aýyrýar;
Häzirki wagtda alymlar AIDS we rak keseline garşy täsirli dermanlary döretmek üçin ak kelemiň peýdaly aýratynlyklaryny işjeň öwrenmegi dowam etdirýärler.
- dişleri we süňkleri güýçlendirýän altium;
- ýürek myşsasynyň doly işjeňligi üçin adam bedeni üçin zerur bolan kaliý;
- uglewodlary we ýaglary gaýtadan işlemekde energiýanyň bölünip çykmagy üçin nikotin kislotasy ýa-da PP jogapkärdir;
- K witamini dokumalaryň täzelenmegini, gan ýygnamagyny işjeňleşdirmäge kömek edýär;
- B witaminleri (B1, B2, B6) saçyň, dyrnaklaryň we deriniň saglygy we gözelligi üçin hem-de nerw ulgamynyň işini kadalaşdyrýar;
- Birinji segment adam bedeninde aşakdaky oňyn häsiýetlere eýedir;
- papillomatoz bilen papillomalaryň ösmegini togtatmaga ukyplydyr;
- döş düwnük keseline garşy profilaktika bolan anti-estrogen täsirine eýe;
- gormona bagly rak öýjükleriniň ösüşini basýar we saklaýar;
- Ondan başgada Immun ulgamyny güýçlendirip, bedeniň goragyny güýçlendirýär;
- Düwnük keseliniň döremek ähtimallygyny ep-esli azaldýar;
- Gandaky holesteriniň konsentrasiýasyny kadalaşdyrýar;
- Gan aýlanyşyny işjeňleşdirýär;
- Gemoglobini ep-esli ýokarlandyryp, ganyň düzümini baýlaşdyrýar;
- Bedenden artykmaç suwuklygy aýyrýar;
- Süýjülige bolan zerurlygy azaldyp, 2-nji görnüşli süýji keselinde gandaky şeker derejesini kadalaşdyrýar;
- Stafilokokk aureusyny we inçekesel bacillusyny ýok edýär;
- Iýmit siňdiriş ulgamynyň mikroflorasyny bejerýär;
- Diş we dişleriň ýagdaýyny gowulandyrýar;
Gyzykly bir aýratynlygy kelem kesilende askorbin kislotasy görnüşine – askorbine öwrülýär. Aşgazanyň kislotaly gurşawy bilen täsirleşende, glýukobrassisine we C witamine bölünýär.
Häzirki wagtda alymlar AIDS we rak keseline garşy täsirli dermanlary döretmek üçin ak kelemiň peýdaly aýratynlyklaryny işjeň ýagdaýda öwrenmegi dowam etdirýärler.
ANNAÝEWA BAGDAGÜL,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk
uniwersitetiniň Tebigy bilimler kafedrasynyň mugallymy