SIZDEN GELENLER

Diller we olary okatmagyň usullary

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe mil­li bi­lim ul­ga­myn­da­ky döw­re­bap öz­gert­me­ler ýaş nes­liň ýo­ka­ry de­re­je­de bi­lim al­ma­gy­na we ter­bi­ýe­len­me­gi­ne, giň dün­ýä­ga­ra­ýyş­ly, edep-ter­bi­ýe­li, tä­miz ah­lak­ly, kä­mil hü­när­men­ler bo­lup ýe­tiş­mek­le­ri­ne uly ýar­dam ed­ýär.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ýaş­la­ry giň dün­ýä­ga­ra­ýyş­ly ke­ma­la ge­tir­mek, ylym-bi­li­mi ös­dür­mek ba­bat­da­ky ta­gal­la­la­ry dil öw­ren­mek yl­my­na hem de­giş­li bo­lup dur­ýar. «Türk­me­nis­tan­da da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni okat­ma­gy kä­mil­leş­dir­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­ny» ama­la aşyr­ma­ga de­giş­li we­zi­pe­le­ri çöz­mek üçin da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni okat­ma­gy kä­mil­leş­dir­mek iş­le­ri bel­le­ni­len ter­tip­de al­nyp ba­ryl­ýar.

Hä­zir­ki wagt­da da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni öz ene di­liň söz­lük dü­zü­mi, lek­si­ka­sy we ösü­şi bi­len de­ňeş­di­rip, yl­my taý­dan öw­ren­mek mö­hüm me­se­le­le­riň bi­ri­dir. Ösen ýurt­la­ryň hä­zir­ki za­man teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny dur­mu­şa or­naş­dyr­mak­da, san­ly bi­lim ul­ga­my­na geç­mek­de da­şa­ry ýurt dil­le­ri­ni bil­mek ze­rur bo­lup dur­ýar. Bu teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň iş­le­ýiş funk­si­ýa­la­ry we ýe­ri­ne ýe­tir­ýän iş­le­ri esa­san iň­lis di­lin­de­dir. Hü­när bo­ýun­ça in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­la­ry dog­ry ulan­mak üçin iň­lis di­li­niň äh­mi­ýe­ti ulu­dyr.

Dil medeniýeti umumadamzat medeniýetiniň hökmany hem-de aýrylmaz bir bölegi hasaplanýar. Daşary ýurt dilleri milletara, şahsyýetara we halkara aragatnaşyk serişdesi bolup hyzmat edýär.

Arap, iňlis, rus, hytaý, fransuz we ispan dilleri bolsa Birleşen Milletler Guramasynyň resmi dilleridir. Ady agzalan dilleriň altysy hem bu iri guramanyň işiniň dünýä derejesinde sazlaşykly alnyp barylmagynda möhüm orun eýeleýär.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, okuw prosesinde ösen kompýuterleriň, internet tehnologiýalarynyň we multimediýanyň ornaşdyrylmagy daşary ýurt dillerini, şol sanda uzak aralykda okatmakda uly mümkinçilikleri açýar. Bularyň hemmesi täze okatmagyň usullaryny ösdürmegi, ýokary hünärli mugallymlary taýýarlamagy talap edýär.

Dilleri öwrenmek (daşary ýurt we ene dilleri), köp sanly tekst we grafiki maglumatlary talap edýän gaty çylşyrymly proses bolup, oňa giriş adaty okuw usullarynyň çäginde çäklendirilen. Dil öwreniş enjamy elmydama elýeterli özboluşly kitaphanadyr. Dil öwrenilende aýrylmaz bir zat kitap okaýjy ýa-da elektron kitap bolar, bu enjam bilen diňe bir eserleri okamak bilen çäklenmän, dilleriň öwrenilmeginde ýardam eder.

Lingwistika ýa-da dil ylymlary, jemgyýetçilik tebigaty we wezipeleri, içerki gurluşy, işleýiş nusgalary we belli dilleriň taryhy ösüşidir. Dil, pikirleri, duýgulary, erk-islegleri beýan etmek üçin gural bolup, adamlaryň arasynda iň möhüm aragatnaşyk serişdesi bolup hyzmat edýän fonetik, leksiki we grammatiki serişdeler ulgamydyr. Onuň döremegi we ösüşi bilen jemgyýet bilen aýrylmaz baglanyşykly bolmak, dil sosial hadysadyr. Dil pikirlenmek bilen organiki bitewiligi emele getirýär, sebäbi biri beýlekisinden ýok. Lingwistika köptaraply ylymdyr, sebäbi dil örän dürli we çylşyrymly hadysadyr.
 
Şeýlelikde, umumy we belli lingwistika arasynda tapawut goýulýar. Umumy lingwistika adam diliniň umumy aýratynlyklaryny öwrenýär, diliň düýp manysyny we tebigatyny, gelip çykyşyny we ösüşiniň we işleýşiniň umumy kanunlaryny öwrenýär, şeýle hem gözleg usullaryny ösdürýär. 

Häzirki wagtda Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan asylly işleriniň Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary bilen bir hatarda, bilim ulgamynda hem giň möçberli özgertmeler amala aşyrylýar. Sanly bilim konsepsiýasyndan gelip çykýan wezipeleriň degişli derejede çözülmegine, ýurdumyzyň ýaşlarynyň halkara ähmiýetli bilim almagyna ähli mümkinçilikleri döredýär.

Gahryman Arkadagymyz «Garaşsyzlyk — bagtymyz» atly kitabynda: «Islendik halkyň, döwletiň ösüşi ylym-bilim bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Bilim jemgyýetçilik ösüşinde iňňän möhümdir. Onsuz öňe gitmek, hiç bir ugurda üstünlik gazanmak mümkin däldir» diýip, belläp geçýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe bilim ulgamyny ösüşleriň iteriji güýjüne öwürmek ugrunda alyp barýan il-ýurt bähbitli işlerinde hormatly Prezidentimize rowaçlyklar ýaran bolsun!

Şemşat Allamyradowa,

Aman Kekilow adyndaky Mugallymçylyk mekdebiniň rus dili mugallymy.

Ýene-de okaň

Türkmen–rus gatnaşyklarynda daşary ýurt dilleriniň ähmiýeti

“Hakyda göwheri” – milli mirasymyzyň şöhratly ýoly

“Magtymguly–dünýäniň akyldary”

Saglyga sarpa – durmuşa sarpa

Saglyk – bagtyýar ýaşaýşyň gözbaşy

2025-nji ýyl – Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly

Ata Watan Eserleri