Bogunlaryň Nanofonologik Molekulalary

Rus dilinde  “15 + 1 = ма-” nusganyň iki gezek gaýtalanmagy bilen emele gelýän dört harply iki bogunly, iki bogny-da açyk bolan söz (ма-ма) türkmen dilinde “eje”, türk dilinde bolsa “ana, anne” diýen manyny aňladýar.

Rus dilinde  “20 + 1 = па-” nusganyň iki gezek gaýtalanmagy bilen emele gelýän dört harply iki bogunly, iki bogny-da açyk bolan söz (па-па) türkmen dilinde “kaka” [“13 + 1 = ka”] , türk dilinde bolsa “baba” [“2 + 1 = ba”] diýen manyny aňladýar.

Netijede,  a¹ kodly tablisada ýerleşdirilen “ 2 + 1 = ba”;  “ 3 + 1 = ça”; “ 4 + 1 = da”; “7 + 1 = fa”; “8 + 1 = ga”; “ 9 + 1 = ha”; “11 + 1 = ja”; “12 + 1 = ža”; “13 + 1 = ka”; “14 + 1 = la”; “15 + 1 = ma”; “16 + 1 = na”; “17 + 1 = ňa”; “20 + 1 = pa”; “21 + 1 = ra”; “22 + 1 = sa”; “23 + 1 = şa”; “ 24 + 1 = ta”; “27 + 1 = wa”; “29 + 1 = ýa”; “ 30 + 1 = za” ýaly nusgalaryň özara birleşimleriniň kömegi bilen türkmen dilindäki bogunlaryň hem-de sözleriň nanofonologik molekulalaryndan käbir nusgalaryny öwreneliň:

X + “14 + 1 = la” =  ba-la (bala), ça-la (çala), da-la (dala), ga-la (gala), ha-la (hala), ja-la (jala), ma-la (mala), na-la (nala), pa-la (pala), sa-la (sala), şa-la (şala), ta-la (tala), wa-la (wala), ýa-la (ýala), za-la (zala)….

X + “4 + 1 = ça” =  da-ça (daça), ga-ça (gaça), ha-ça (haça), sa-ça (saça)….

X + “8 + 1 = ga” =  ba-ga (baga), ça-ga (çaga), da-ga (daga),  sa-ga (saga), wa-ga (waga), ýa-ga (ýaga), za-ga (zaga)….

Gysgaçasy, ýokarda görkezilen a¹ kodly tablisada ýerleşdirilen “1 + 2 = ab / 2 + 1 = ba”;  “1 + 3 = aç / 3 + 1 = ça”; “1 + 4 = ad / 4 + 1 = da”; “1 + 7 = af / 7 + 1 = fa”; “1 + 8 = ag / 8 + 1 = ga”; “1 + 9 = ah / 9 + 1 = ha”; “1 + 11 = aj / 11 + 1 = ja”; “1 + 12 = až / 12 + 1 = ža”; “1 + 13 = ak / 13 + 1 = ka”; “1 + 14 = al / 14 + 1 = la”; “1 + 15 = am / 15 + 1 = ma”; “1 + 16 = an / 16 + 1 = na”; “1 + 17 = aň / 17 + 1 = ňa”; “1 + 20 = ap / 20 + 1 = pa”; “1 + 21 = ar / 21 + 1 = ra”; “1 + 22 = as / 22 + 1 = sa”; “1 + 23 = aş / 23 + 1 = şa”; “1 + 24 = at / 24 + 1 = ta”; “1 + 27 = aw / 27 + 1 = wa”; “1 + 29 = aý / 29 + 1 = ýa”; “1 + 30 = az / 30 + 1 = za” ýaly nusgalaryň özara birleşimleriniň kömegi bilen türkmen dilindäki bogunlaryň nanofonologik molekulalaryny köptaraply we doly hasaba almak zerurlygy ýüze çykýar. Munuň üçin çekimliler bilen baglanyşykly e¹ kodly, ä¹ kodly, i¹ kodly, o¹ kodly, ö¹ kodly, u¹ kodly, ü¹ kodly, y¹ kodly tablisalaryň barynyň bir ýere jemlenilip, doly öwrenilmegi zerurdyr. Bu ýagdaýy gysgaça şeýle düşündirmek bolar: e¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 5-nji, ä¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 6-njy,  i¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 10-njy, o¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 18-nji, ö¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 19-njy, u¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 25-nji, ü¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 26-njy, y¹ kodly tablisada ýokardaky a¹ kodly tablisadadaky 1-iň ýerini elipbiý tertibi boýunça 28-nji harplar aljakdyrlar.

Jemläp aýdanymyzda, geljekde türkmen diliniň ses bilimi bilen baglanyşykly “nanofonetika”, “nanofonologiýa”, “nanofonema”, “nanografika”, “nanoorfografiýa” “nanoorfoepiýa” degişli ençeme meseleleri içgin öwreniler.

Edebiýatlar:

1.Нанотехнологии в лингвистике и лингводидактике: Миф или реальность? Опыт создания общего образовательного пространства стран СНГ: [тезисы Межд. Научно-практической конференции]. Москва, 2007.

2.Орёл М. А. Нанофилология, или бывают ли мелочи в переводе?. Мосты. Журнал переводчиков. Москва. № 4 (32), 2011, С. 31-43.

3.Потанова Р.К. Нанотехнологии и лингвистика: прогнозы и перспективы взаимодействия. «Нанотехнологии в лингвистике и лингводидактике: Миф или реальность? Опыт создания общего образовательного пространства стран СНГ». Москва, 2007,–С. 8-11.

4.Свинкина М.Ю. Язык наноиндустриализации: Нанолингвистика. Труды молодых ученных. Вестник ВолГу. Серия 9. Вып. 11.2013, С. 195-197.

5.Синельникова Л. Н. Нанолингвистика: векторы формирования. Вестник ЛНУ iменi Тараса Шевченка .№ 24 (259). Ч.1., 2012, С. 9-16.

6.Синельникова Л. Н. Нанолингвистика: возможности обновления интерпретаций. Ученные записки Таврического национального университета им. В.И. Вернадского. Серия «Филология. Социальные коммуникации»-Том 25 (64) –Ч.№ 2. Луганск, 2005,–С. 186-193.

7.Словарь иностранных слов. Москва. Русский язык. 1988.

8.Червякова Л. Д. Валидность нано в лингвистике: Нанолингвистика – академическая наука или фрик-лингвистика. Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. № 2, 2018, С. 213-220.

9.Червякова Л. Д. Правомерность существования нано-лингводидактики. Росский научный журнал. № 4 (42), 2014, С. 214-220.

10. Б. Н. Базылов. Науке о языке XXI века: Словарь-справочник. М:2013.

11.A.Nurmuhammedow. Türkmen diliniň fonetikasy. I kitap. Fonemalar sözyleýişde. Aşgabat: Ylym, 2019, 520 s.

12.A.Nurmuhammedow. Türkmen diliniň fonetikasy. II kitap. Sözyleýşiň fonetik gurluşy. Aşgabat: Ylym, 2019, 436 s.

13.A.Nurmuhammedow. Türkmen dilinde söz basymy (eksperimental-fonetik derňew). Aşgabat: Ylym, 2012, 260 s.

14.A.Nurmuhammedow. Türkmen dilinde sözüň singarmonizm hadysasy. Aşgabat: Ylym, 2013, 332 s.

15. Efrasiyap Gemalmaz, Türkçenin Derin Yapısı, Yayıma Hazırlayanlar Cengiz Alyılmaz-Osman Mert. Belen Yayıncılık, Ankara 2010, XXVI+574 s.