Watany Gündogar Ortaýer deňzi sebiti bolan 2 ýyllyk ösümlik bolup bu Ortaýer kelemi Türk dilinde (karnabahar) ady bilen tanalýan kelem ýabany kelemden gelip çykýar we häzirki wagtda hytaý, hindi, italýan, türk, fransuz, ispan we hatda amerikan ýaly dünýäniň ähli aşhanalarynda diýen ýaly giňden ulanylýar. Kelemiň iýmitleniş tertibi hem gaty täsirli. Kelem, kaloriýasy gaty az, ýöne witaminleri köp we zerur witamin we mineral diýen ýaly iýmitdir. Kelemiň peýdalaryna has içgin seredeliň. Kelemiň peýdasy näme? Ine bilmeli zatlar şu aşakdakylardyr:
Gülli kelemiň peýdalary
Oksidleýji stresiň öňüni alýar.Onda C witamini, marganes we bedene ýokumly maddalary bermäge kömek edýän beýleki güýçli antioksidantlar bar. Şol bir wagtyň özünde indol we glýukozinat diýilýän fitohimiki önümler; ýagny glýukobrazisin, glýukorafanin we glýukonasturtin. Bu komponentler rak keselini saklaýan fermentleri höweslendirýär we beden öýjüklerini erkin radikallaryň zeperlenmeginden goraýar.
Rak keseliniň öňüni almaga kömek edip bilýär.
Geçirilen gözlegler, kelemde tapylan indol-3-karbinolyň, ýatgynyň düwnük öýjükleriniň ösmegine päsgel berýän himopreventiw we anti-estrogen täsirleriniň bardygyny görkezdi.
Demir siňdirmäge kömek edýär
Kelemdäki C witamini demiriň ganda siňmegine kömek edýär. Bu bedende gemoglobiniň sanyny ýokarlandyrmaga kömek edýär.
Süňk saglygyny gowulandyrýar
Kelemde bogunlary we süňkleri çişme zeperlerinden goraýan kollagen önümçiliginde möhüm rol oýnaýan C witamini bar. Şeýle hem düzüminde K witamini bar, ol erkeklerde we aýallarda süňküň ýitmeginiň öňüni alyp biler.
Göz keselleriniň öňüni alýar. Kelem, C witamine we antioksidantlara baý we şonuň üçin esasanam garrylarda körlige sebäp bolup bilýän ýaş bilen baglanyşykly makula degenerasiýa howpuny azaltmakda täsirli. Sulforafan retinal dokumalary oksidleýji stres sebäpli dörän zeperlerden goraýar, görüş bozulmalarynyň we katarakt ýaly dürli göz ýagdaýlarynyň öňüni alýar. Bedeni detoksifikasiýa edýär Kelemde sulfanat bilen birlikde detoksifikasiýa fermentleriniň işini işjeňleşdirmäge we kadalaşdyrmaga kömek edýän fitonutrient bolan indole-3-karbinol bar. Kelem iýmek HDL holesteriniň (oňat görnüş) ýokarlanmagyna we gan basyşynyň peselmegine kömek edip bilýär.
Jumaýew Maksat,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen Oba hojalyk
uniwersiteitniň mugallymy