Tans ilki durmuş sungatynyň esasy bölekleriniň biridir. Ilki durmuş sungaty Sinktretiki sungaty bolýar. Sinkretika sungatynda ähli sungatyň köki jemlenendir. Sungat nädip döreýär?
Ol b.e.öň 40 -20-nji ýyllar aralygynda döreýär. Ol hakda dünýä belli alym Marksyň düşünjesine görä “sungat zähmetiň üsti bilen döreýär” diýip, aýdýar. Gadymy döwürlerde tans aýratyn orun alypdyr. Hemme tanslar ritm bilen ýerine ýetirilýär. Ritm bolsa, tebigatyň syrydyr. Tans, bu hereketiň üsti bilen görkezilýän duýguny görkezmek üçin adamda duýgy bolmaly. Ol duýgy bolsa hereketleriň üsti bilen görkezilýär. Gadymy tanslaryň birnäçe görnüşleri bar, ýagny: Awçylaryň tansy ýa-da däp-dessur tanslary bolup durýar. Awçylaryň tansy 2 görnüşde bolýar, olar: Awa gitmezden öň edilýär we awdan gaýdyp gelenden soň edilýär. Awçy tansy iň gadymy tans hasap edilýär. Gitmezden öň edilýän tanslarda awa gidip, tutjak haýwanynyň keşbini görkezýär. Awdan gelende görkezilen hereketler üýtgeýär we awyň geçişini hereket üsti bilen ýerine ýetirýärler.
Şekillendiriş sungaty
Sungat adamzadyň döredijilik zähmetini şekillendirip bilmek ukybydyr: Suratkeşiň daş töweregini, ony gurşap alýan hakykatyň keşbini suratlandyranda şöhlelendirýän sungatdyr.
Şekillendiriş sungaty dünýäniň, adamlaryň, haýwanlaryň we ösümlik dünýäsiniň şekilini suratlandyrýar, jemgyýetiň we her bir adamyň durmuşyny, olaryň pikirini, arzuwlaryny we duýgularyny şöhlelendirýär.
Şekillendiriş sungatynyň görnüşleri:
1.Nakgaşlyk- dünýäniň keşbini dürli reňkleriň sazlaşygynda suratlandyrýar.
2.Grafika- kagyzyň ýüzünde 1, 2 reňk bilen (ak, gara) çekilýän şekillendiriş sungatynyň görnüşi, grafikanyň esasy çeperçilik serişdesi- çyzyk, ştrih, nokat. Grafikada birnäçe reňkler hem ulanylýar.
- Heýkeltaraşlyk: Şekillendiriş sungatynyň göwrümli görnişi. Onuň 3 ölçegi bar- beýikligi, uzynlygy, galyňlygy.
Galkynyş Sungaty
Günbatar Ýewropada XV- XⅥ asyrlarda medeniýetiň we ylmyň ösüşi bolup geçýär. Näme üçin bu döwriň adyna, Galkynyş (Renessans) diýipdirler ?
Renessans fransuz sözi bolup “galkynyş” diýmekdir. Sebäbi, bu döwürde suratkeşler gadymy Gresiýanyň, gadymy Rimiň antika sungatyny öwrenipdirler. Ýeriň aşagyndan tapylan heýkelleri öwrenipdirler. Orta asyrlaryň suratkeşleri anotomiýany, perspektiwany bilmändirler. Şol sebäpden hem adamlaryň şekili göwrümli däl-de ýasy görnüşinde beýan edilipdir we adamy ruhubelent görkezmek üçin olaryň gözlerini uly edilipdir.
Taýýarlan Merjen ATAGARRYÝEWA,
Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň žurnalistika hünäriniň talyby.