Käşir esasanam mämişi, sary, gülgüne, gyrmyzy we ak reňklerde bolýarlar. Kök düýbüniň reňki tebigy boýaglaryň – antosýaninleriň we karotiniň düzümine baglydyr. Mämişi-gyzyl kökli görnüşlerde karotin agdyklyk edýär.
Sary we gyzyl kökleri bolan sortlary Ortaýer deňzi, sary we ak käşir bolsa Merkezi Aziýada has giňden ýaýrandyr. Käşir Ýewropanyň, Aziýanyň we Demirgazyk Afrikanyň köp ýurtlarynda, şol sanda Russiýada ösýär. Käşiri eldekileşdirmek prosesi takmynan 4 müň ýyl ozal başlandy diýlip hasaplanylýar.
- Kaloriýa, kkal: 33
- Beloklar, g: 1.3
- Ýagy, g: 0.1
- Uglewodlar, g: 7.2
Häzirki wagtda iň meşhur we talap edilýänleriň biri takyk sary käşir. Sary käşiriň kaloriýa mukdary 100 gram önüm üçin 33 kkal.
Sary käşiriň düzümine B toparynyň witaminleri, A, C, E, H we PP, K. witaminleri girýär. Mundan başga-da, himiki düzüminde kaliý, kalsiý, magniý, sink, demir, ýod, ftor, fosfor we natriý.
Sary käşiriň köp peýdaly häsiýetleri bar – mysal üçin, adam bedenini zyýanly çişleriň ösmeginden goramak ukyby. Mundan başga-da, sary käşirde ýürek-damar ulgamyndaky dürli kynçylyklaryň öňüni alýan lýutein bar, şeýle hem retinany ýagty gün şöhlesiniň ýaramaz täsirlerinden ygtybarly goramaga kömek edýär. Käşir diametri 4 sm we uzynlygy 25 sm çenli ösýär.
Nahar bişirilende, sary käşir we adaty mämişi käşir ýaly ulanylýar. Ony tutuşlygyna ulanyp bolýar, uly ýa-da ownuk böleklere bölüp, püresi edip bolýar. Sary käşiriň köki gök önümi balyk we et tagamlary we çorbalar üçin goşmaga bolýar.
Nahara taýýarlamak üçin, goňur gabyny almazdan ozal bişirilen käşir ulanmak maslahat berilýär. Şeýlelik bilen, taýýar tagam geň galdyryjy ysly we owadan bolar.
Kök ekininiň içindäki ösümlik suwunyň ähmiýeti uludyr. Onuň mukdary sebite bagly: howa näçe yssy bolsa, gök önümleriň tagamlary guradylýar. Sary käşiriň düzümindäki şeker ortaça – umumy massanyň 7% -ine çenli, ýöne düzüminde köp mukdarda süýüm we karotin birleşmeleri bar – 70% -e çenli.
Sary käşiriň birnäçe aýratynlygy bar:
- kökde gök önümler örän süýji;
- lýuteiniň düzümi köpelýär – bu madda görmek üçin aýratyn peýdalydyr;
- önümiň käbir aşpezlik aýratynlyklaryny kesgitleýän çyglylygyň pesligi – ony gowurmakda, bişirmekde ulanmak gowy;
- sary käşir görnüşleriniň ýokary hasyly.
Sary käşiriň mämişi önümi bilen deňeşdirilende tapawutly tohumy has ýokarydyr.
Aýdogdyýew Nurýagdy
S.A.Nyýazow adyndaky TOHU-nyň mugallymy
Türkmenistanyň Prezidenti Åwesiýanyň PatyÅŸasyny gutlady