3-nji iýun – Bütindünýä welosiped güni

Ga­raş­syz, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň alyp bar­ýan sport sy­ýa­sa­tyn­da hal­ka­ra we se­bi­ta­ra sport gu­ra­ma­la­ry, Bü­tin­dün­ýä Sag­ly­gy Go­ra­ýyş Gu­ra­ma­sy bi­len hyz­mat­daş­ly­ga aý­ra­tyn orun de­giş­li­dir.

Bu hyz­mat­daş­lyk Türk­me­nis­ta­nyň öňe sür­ýän baş­lan­gyç­la­ry esa­syn­da yzy­gi­der­li gi­ňel­dil­ýär. Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 2018-nji ýy­lyň 12-nji ap­re­lin­dä­ki 72-nji mas­la­ha­ty­nyň 82-nji mej­li­sin­de Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len 3-nji iýu­nyň Bü­tin­dün­ýä we­lo­si­ped gü­ni hök­mün­de yk­rar edil­ýändigini tassyklaýan Ka­rar­na­ma­nyň ka­bul edil­me­gi, BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 2022-nji ýy­lyň 15-nji mar­tyn­da­ky 76-njy ses­si­ýa­sy­nyň 6-njy mej­li­sin­de Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­na ag­za ýurt­la­ryň 62-si­niň aw­tor­daş bo­lup çy­kyş et­me­gin­de «Dur­nuk­ly ösü­şi ga­zan­mak üçin köp­çü­lik­le­ýin we­lo­si­ped sür­me­gi jem­gy­ýet­çi­lik ulag ul­gam­la­ry­na gi­riz­mek» at­ly Ka­rar­na­ma­nyň bi­ra­gyz­dan ka­bul edil­me­gi eziz Di­ýa­ry­my­zyň pa­ra­hat­çy­ly­gy, dost­lu­gy, oňyn hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak ug­run­da alyp bar­ýan iş­le­ri­niň dün­ýä bi­le­le­şi­gi ta­ra­pyn­dan do­ly gol­da­nyl­ýan­dy­gy­nyň yk­rar­na­ma­sy bol­dy.

We­los­por­tuň ýur­du­myz­da­ky ta­ry­hy 1894-nji ýylda Aşgabatda we­losiped­çi­le­riň jemgyýeti­niň dö­re­dil­me­gi hem-de şon­dan bir ýyl soň il­kin­ji ge­zek welosiped ýa­ryşy­nyň geçiril­me­gi bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Spor­tuň bu gör­nü­şi bo­ýun­ça eziz Di­ýa­ry­my­zyň 2 sa­ny dün­ýä re­kor­dy­nyň eýe­si­di­gi­ni hem buý­sanç bi­len bel­läp geç­me­gi­miz ge­rek: 2018-nji ýylda mer­jen paý­tag­ty­my­zyň «Aş­ga­bat» kö­pu­gur­ly sta­dio­nyn­da welosiped sürmek bo­ýun­ça iň köp san­ly wa­tan­daş­la­ry­my­zyň gat­naş­ma­gyn­da okuw sapagy ge­çi­ril­di hem-de dünýä re­kordy go­ýul­dy. Şeý­le hem 2019-njy ýyl­da 2019 sa­ny we­lo­si­ped­çi­niň gat­naş­ma­gyn­da «Iň do­wam­ly bir ny­zam­ly we­lo­si­ped­li ýö­ri­şi» ge­çi­ri­lip, Gin­ne­siň Bü­tin­dün­ýä re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zil­di.

Welosiped ekologiki taýdan arassa, howpsuz, ynsan saglygy üçin diýseň peýdaly hasaplanylýan ulagdyr. Aslynda, welosipediň döreýşi barada dürli maglumatlar bar. Şolaryň aglabasynda ilkinji bolup welosipedi 1817-nji ýylda nemes oýlap tapyjysy Karl fon Dreziň oýlap tapandygy aýdylýar. Hut şonuň üçin hem ilkinji welosipedleriň adyna «drezina» diýipdirler. Maglumatlara görä, ilkinji welosipedler agaçdan ýasalypdyr. Şeýle sada welosipedleriň 1808-nji ýylda Parižde ulanylandygy barada maglumatlar bar. Olary sürüji iki aýagy bilen ýerden itekläp hereketlendirmeli bolupdyr.

Welosiped sürmek bedeniň ösüşini gowulaýar, saglygy berkidýär. Ähli myşsalaryň herekete gatnaşmagy netijesinde bedeniň madda çalşygy güýçlenýär, dem alyş çuňlaşýar we öýkeniň işleýşi kadalaşýar. Dem alyş ýollarynyň, ýürek-damar ulgamynyň işini gowulamakda welosiped sürmek peýdalydyr. Yzygiderli welosiped sürülmegi netijesinde dokumalarda kislorod köpelýär, munuň özi bedendäki ýaglaryň okislenmegine, artykmaç ýaglardan dynmaga getirýär, osteohondroz, radikulit, newralgiýa we warikoz keselleriniň öňüni almaga kömek edýär.

Nerw dartgynlylygyndan saplanmak üçin-de welosiped sürmegiň peýdasy uly. Ähli myşsalaryň deň hereketi bedeniň içki agzalaryna täsir edip, fermentleriň bölünip çykyşy, arterial gan basyşy kadalaşýar. Aýak myşsalaryna we bil oňurga deň agram düşmegi göwräniň gönelmegine, ýöreýşiň ýeňilleşmegine, synanyň syrdamlaşmagyna täsir edýär. Umuman, sportuň bu görnüşi uzak hem sazlaşykly ýaşamagyň syrydyr.

Welosipedi sürmegiň beýleki ulaglara garanda, ekologiýa taýdan arassa ulagdygyny, üstesine-de, hemişe welosiped sürmegiň adamyň saglygyna peýdalydygyny bellemek onuň ynsan durmuşyndaky ähmiýetiniň uludygyna güwä geçýär.

BMG-niň senenamasynda bu senäniň peýda bolmagy eziz Diýarymyzyň bedenterbiýe-sagaldyş we sport hereketini ösdürmäge milli, sebit hem-de ählumumy möçberde jemgyýetiň ekologiýa medeniýetini kämilleşdirmäge goşýan ägirt uly goşandynyň ýokary bahasynyň subutnamasyna öwrüldi. Türkmenistanyň döwlet syýasatynda ekologiýa meselesi ileri tutulýan ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenildi. Ykdysady we durmuş strategiýasy hem ekologiýa bilen berk baglanyşyklydyr. Munuň özi ýurdumyzda amala aşyrylýan, raýatlarymyzyň ýaşaýyş-durmuşy üçin has oňaýly şertleriň üpjün edilmegine gönükdirilen toplumlaýyn özgertmeleriň we pudaklaýyn maksatnamalaryň, iri düzümleýin taslamalaryň aýrylmaz bölegidir.

Aman Hojalyýew,
Türkmenistanyñ Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyñ mugallymy.

“Finalissima-2022”: Italiýa-Argentina