Şalgam (Brassica rapa) kelemler maşgalasyna degişli köki miweli ekin. Bir ýa-da iki ýyllyk ösümlik. Birinji ýyly köki miwe ikinji ýyly bolsa gülläp kösük emele getirýär. Köki miwesi köplenç daşky görnüşi tegelekden ýasy şeklinde ýa-da uzalan görnüşde duş gelýär.
Şalgamyň watany günbatar aziýa hasaplanýar. Gadymy Müsürde Gresiýada we Rimde şalgamyň köki miwesini we ýapragyny giňden ulanypdyrlar. Sebäbi şalgamy ösdürilip ýetişdirilişinde köp zähmeti talap etmändir. Mundan başga-da uzak wagtlap saklamak mümkinçiligine eýe bolupdyr. Şeýlelik- de şalgam uzak döwür içinde halk köpçüligi tarapyndan giňden ulanylyp gelýän gök ekin hasaplanypdyr.
Şalgam ýagtylygy söýýän ýeňil toýunsow, çägesow topraklara talapjaň ekin. Şalgamyň tohumy we ýaş ösümligi sowuga durnukly. Polisaharidler 9% çenli saklanyp, organiki kislotalara, ýantar kislotasyna we efir ýaglaryna baý.
Ýaş ösümligi kelemler maşgalasyna degişli ekinleriň yzyna ekmeklik maslahat berilmeýär. Mundan başga – da mes topraklarda şalgamy dökünlemekligiň zerurlygy ýok. Şalgamyň tagamyna toprakdaky suwuň mukdary täsir edýär. Eger şalgam gurak klimatly şertlerde ösdürilip ýetişdirilse köki miwesi sapakly gaty ownuk we ajy bolýar. Şol sebäpli yssy howada tiz – tizden suwarmaly. Tohumlary gögerip çykýan döwründe suwy köp talap edýär. Güýzde sowuk urmazdan öň hasyly toplamaly sebäbi şalgamyň düzminde 60%-90% suw saklanýar.
Şalgamyň düzümi minerallar baý bolup, gymmatly we berhizlik önüm
hasaplanýar. Düzüminde köp sanly witaminleri we minerallary saklaýar. Minerallardan kaliý, natriý, kalsiý, kükürt, sink, demir, fosfor, magniý margenes, ýod elementleri köp mukdarda saklanýar. Witaminlerden A, W1, W 2, W 5, PP witaminlere düzminde bar. Polisaharidler 9% çenli saklanyp, organiki kislotalara, ýantar kislotasyna we efir ýaglaryna baý.
Aýratyn hem S witaminine ýa-da askorbin kislotasy örän köp mukdarda saklanýar şol sebäpli gyş paslynda uly köki miwelerini ulanmaly. Şalgamy buglanan görnüşde iýmekligi bilermenler maslahat berýärler. Şeýle usulda şalgam taýýarlananda düzümündäki ähli witaminler ýitirilmän saklanýar.
MAÝA HAJYÝEWA,
Türkmen oba hojalyk institutynyň
Agrohimiýa we topragy öwreniş
kafedrasynyň mugallymy
Ylym we bilim baradaky habarlar, şeýle hem ýurdumyzda we daşary ýurtlarda bilim almak bilen baglanyşykly täzelikleri we maglumatlary bu sahypamyzdan tapyp bilersiňiz!
