Hemmeleriň bilýän, emma üns bermeýän hakykaty hakynda
Hemmeleriň üstünlik gazanasy gelýär. Eýsem, üstünlik bu näme? Düşündirişli sözlüklere göz aýlasak, üstünlik – birinden üstün bolmak ýa-da şowlulyk diýen manylary aňladýar. Üstünligiň asyl manysy bir görseň syrly, bir görseňem hemmelere aýan bir zat. Dürli pursatlardan doly her bir ädimlerimiz, eger dogry netije çykaryp bilsek, bizi ädimme-ädim üstünliklere eltýän hadysadyr. Durmuşda hiç bir zat ýönelige ýüze çykmaýar. Arzuw-maksatlarymyzyň hem hemmesi dessine hasyl bolmaýar. Her ýetilen we ýetilmedik maksatlarymyzdan, gazanan üstünliklerimizden we şowsuzlyklarymyzdan dogry netije çykarmagy başarsak, bular biziň üçin uly sapakdyr. Üstünlige ýetmegiň iň uly syrlarynyň biri – ynam, ýagny özüňe ynamyň bar ýerinde başarmajak işimiz ýokdur.
“Yhlas bilen aglasaň, sokur gözden ýaş çykar” diýlişi ýaly ynam, yhlas we maksada okgunlylyk bilen öňe gitmeklik üstünligiň açarydyr.
Siz birbada geň galmagyňyz hem mümkin, ýöne welin, uly üstünligiň ilkinji ädimleri şowsuzlykdan başlanýandygyny belläp geçesim gelýär.
Köpümiz ýaşlygymyzdan şeýle düşünje bilen ulaldyk diýsek, ýalan bolmaz, ýagny ýaşaýyşda iki ýol bar. Üstünlikli ýol ýa-da şowsuzlykdan doly ýol.
- Eger üstünlik gazanýan bolsak, diýmek, biz dogabitdi zehinli we başarnykly bolup, dünýä inipdiris.
- Eger üstünlik gazanyp bilmeýän bolsak, diýmek, bizde zehiniň we başarnygyň ýoklugy. Bize bu babatda hiç hili artykmaçlyk berilmändir diýip düşünýäris.
Eýsem, dünýäde köp üstünlik gazanan iň meşhur, başarnykly adamlaryň nähili häsiýetlere eýedigini bilýäňizmi? Olar öz saýlap alan ýollarynda iň köp şowsuzlyga uçranlar, iň köp ýalňyşlyk goýberýänler we muňa garamazdan ýene-de iň köp synanyşýanlardyr.
Bizden öňküleriň köpüsi üstünlikdir zehiniň dogabitdi berilýändigini gaýta-gaýta aýtsalaram, meniň pikirimçe bu ýalňyş düşünje. Tersine ol bizi üstün bolmakdan alyp galýan esasy päsgelçilikleriň biridir. Her bir çagada özboluşly aýratynlyk bolup bilýär. Soňlugy bilen şol berlen aýratynlygyň üstünde işlenilse, üstünlige barýan ýoly ýasap bolar. Emma her näçe aýratynlyk berlen bolaýsyn, ugrunda yhlas etmese, zehinini ösdürmese, onuň körzehin bolup galaýmagy-da uzakda däl.
Şu ýerde okyjylara bir sowal bilen ýüzlenesim gelýär. Üstünlik gazanmak üçin iň möhüm zat..
Zehinmi ýa-da tejribe?
Käbir alymlara görä, bularyň hersinden 50 göterim bolmaly. Emma käbirleri ‘tejribe – bu zehiniň we üstünligiň açary” diýip hasaplaýarlar. Aslynda biz doglanymyzda hiç hili zehin we başarnyk bilen dogulmaýarys. Köp zady soňundan öwrenýändigimiz ylmy barlaglar esasynda subut edilendir. Esasanam, halaýan, höwes bilen edýän işlerimizde has köp üstünlik gazanýandygymyz subut edilen hakykatdyr. Başarnygymyzyň köp bölegini bolsa tejribe arkaly hasyl edýäris.
Hemmämiziň bilşimiz ýaly, ýaňy doglan çaga dessine ýöremäni ýa-da gürlemäni bir bada başarmaýar. Ýöremek üçin ilki bilen emedeklemegi öwrenmeli. Munuň üçin bolsa, dowamly we irginsiz synanyşyk gerek. Çaga ýaňy ýörjen-ýörjen bolup başlanda, ýöremegi ýykyla-ýykyla öwrenýär. Halys bolmadyk ýagdaýynda diwara ýapyşyp, ýörejek bolýar. Köp synanyşýar, soňunda bolsa öz maksadyna ýetýär. Ýa-da bolmasa, 5 ýa 6 ýaşly oglanjygyň tigir sürmegi öwrenişini göz öňümize getireliň; ilkinji synanyşykda hiç bir çaga göni sürüp gitmegi başarmadyk bolsa gerek. Birnäçe synanyşygyň dowamynda, ýykylyp, “ýaralanyp” ondan soňra öwrenýär. Edil şolar ýaly eline birinji gezek galamy alan çaga hem bada-bat söz ýazyp bilmeýär. Ilki bilen harplary, soňra bolsa olary birikdirip söz we jümle düzüp başlaýar.
Köp wagtyň dowamynda arman-ýadaman işlemeklik, wagtyňy, ukyňy şol iş üçin sarp etmeklik üstünlige ýetirýän esasy zatlardyr.
Şu ýerde “Rönesans” kompaniýasynyň iň meşhur işgäriniň aýdan sözlerine göz aýlalyň:
- Üstünlige nähili kynçylyk bilen we näçe der döküp ýetenimi bilsediňiz, eden işlerim size gyzyksyz görünerdi.
Bu ýerde diýiljek bolýan zat, hemme adam uly üstünligiň arkasynda ýatan bu kynçylyklary we dökülen derleri görsediler: ”Onça azap edip, der döksem, menem üstünlik gazanaryn” diýerdiler. Näçe der dökýänlerini görüp bilmeýänligimiziň sebäbi bolsa, bize ýaşlygymyzda “üstünlik bu nesibe ýa-da dogabitdi berilýän zehin” diýip öwredilmegidir we biziň hem şeýle düşünjelere eýe bolmagymyzdyr. Fiziki tapawutlylyk, ýagny boýunyň uzyn ýa-da görmegeý bolmagy bu adamyň doglanynda berlen aýratynlyklarydyr. Emma üstünlik boýuna-syratyna, agramyna, keşbine seretmeýär, ol öz maksadynyň ugrunda çeken zähmetine, goýberen säwligine we dowamly synanyşyklaryna bagly bolýar.
Belli bir derejä ýeten üstünlikli adamlar elindäkilerini aňsatlyk bilen gazanýandyrlar öýtmäň. Meşhurlyk gazanan her bir futbolçynyň, doktoryň, hukukçynyň gazanan üstünlikleriniň aňrysynda ýadawsyz, dynuwsyz işlemeklik we goýberen ýalňyşlyklaryndan sapak alyp bilmeklik häsiýeti ýatandyr.
Meselem, ökde suratkeşiň bizden has gowy surat çekip bilmeginiň arkasynda birnäçe synanyşygy ýatyr. Biz öz durmuşymyzyň dowamynda 100 gezek şol bir suraty çekjek bolup synanyşan däl bolsak gerek. Dört-bäş gezekden soňra ýadap: “Bu meniň başarjak işim däl, gowusy men başga bir iş edip göreýin” diýýäris. Suratkeş bolsa, ýarym günüň içinde 100 gezek synanyşyp biler. Ol her ýalňyşlygyndan bir sapak alyp, bir zat öwrener we öňküsinden has kämil bolup biler. Şonuň üçin hem olar bizden has ökdedirler we başarnyklydyrlar. Käbirlerimiz bolsa, ‘üstünlige ýa birinji synanyşykda ýetiler ýa-da hiç ýetip bolmaz’ diýip düşünýäris. Bu düşünje bolsa, bizi şowsuzlyga eltýär.
Dünýäniň iň baý iş adamlarynyň biri Elon Musk öz zähmet ýolunyň köp böleginde hepdede 80-100 sagat işländigini aýdýar. Ýa-da bolmasa, dünýäniň meşhur basketbolçysy Maýkl Jordanyň eline topy alyp, turuwbaşdan oýnap başlandygyny düşünýän bolsaňyz, bu ýalňyş bolar. Jordan: “Üstünligimiň syry köp işlemegim, ýagny, günde irden sagat 5-de oýanyp, türgenleşik geçýändigimdedir” diýip, belläp geçipdir. Ol muny köp ýyllaryň dowamynda yzygiderli ýerine ýetirip gelýändigini aýdýar.
Üstünlik gazanmaklygyň ýolunda üns bermeli ýene bir zadymyz – wagtymyzy manyly sarp etmekdir. Mysal üçin, her gün eliňizde sowmak üçin 86,400 dollar pul berilse we bir günde sowup dynsaňyz, tamamlansa ýa-da ýitirim bolsa näme ederdiňiz? Hemmämiz hem soňunda şol pullary yzyna gaýtaryp bilmejegimizi bilýäris. Ýaňky pullaryňyz ýitirim bolmanka, peýdaly ýerlere we peýdaly zatlara harjardyňyz gerek? Edil şolar ýaly hem günüň dowamynda bizde 86400 sekunt bar. Köp adamlar şol wagtyny dogry ulanyp bilmeýärler we ýitip gitmegine rugsat berýärler. Biz hiç haçanam bu wagtlary yzyna gaýtaryp bilmeris. Biz wagtymyzy halaýan zatlarymyzy edip ýa-da geljegimize görä peýdaly we netijeli ulanmaly. Dostlaryň bilen oýun oýnap, sarp edýän wagtyňyz hiç wagtam yzyna gelmez. Bir gezek ulanan wagtyň mydamalyk gidýändir. Köp okaň we başardygyňyzdan köp zat öwrenjek boluň. Käbir adamlar arzuwlarynyň kynlygy sebäpli arzuw etmekden hem ýüz öwürýärler. Köp okuwçylar bolsa, bir synagdan “ýykyldym” diýip, arzuwlaryny hasyl etmekden bütinleý sowaşyp başlaýarlar, ahyrynda bolsa ymykly el çekýärler we özlerine ynanmagyny bes edýärler.
Eger siziň arzuwlaryňyz bar bolsa, onda oňa ýetmek üçin we durmuşa geçirmek üçin hemme zatlary ediň. Näçe synaglardan ýykylsaňyzam zyýany ýok. Esasy zat, özüňize bolan ynamy ýitirmezlik. Aslynda durmuşyň özi bize bir synagdyr. Arzuw edýändigiňizi we bu arzuwyň ýeke-täk eýesiniň, şol arzuwy hasyl edip biljek ynsanyň hut özüňizdigini asla unutmaň.
Bir gün dünýäniň iň baý adamy bolan Bill Geýtsden sorapdyrlar:
-”Siz özüňizde nähili adatdan daşary güýjüň bolmagyny islärdiňiz?”
Bill Geýts:
-”Mende, kitaplary örän çalt okap bilmek mümkinçiliginiň bolmagyny islärdim” diýip jogap beripdir.
Üstünlik – bu pulda, şan-şöhratda we uly jaýda däl. Ol hakyky özüň bolmakdadyr. Hiç wagt özüňizden şübhe etmäň. Şübhe – arzuwlary öldürýändir. Özüňize bolan ynamy ýitirmäň. Üstünlige “Alma biş, agzyma düş” nakylynda aýdylyşy ýaly hereketsiz garaşmak ýalňyş bolar. Bu ýalňyşlyk size şowsuzlygyň gapysyny açar. Üstünlige ýetmek üçin her bir ynsan birmeňzeş kynçylyklardan geçmeli bolýar. Bu ýerde esasy zat – kimiň bes etmän, dowam edýänliginde, kimiň bolsa, alty-ýedi ädimden soňra bes edip, öz söýen işinden ýüz dönderýänligindedir.
Üstünlige eýe bolan meşhur adamlar hiç wagt öwrenmegi bes etmeýärler. Sebäbi üstünlik gazanmagyň bir syry hemişe öwrenip gezmekdedir. Öwrenmek üçin bolsa dowamly okamak gerek. “Maksat jandan ileri” diýlişi ýaly, maksatlaryňyza ýetmek üçin jan çekiň.
Üstünlige eýe bolan adamlaryň syrlary
Bill Geýts, Stiw Jobs, Elon Mask, Oprah, Mark Çuban we başga meşhur şahsyýetleriň syrlary nämekä? Olaryň ählisi-de biziň ýokarda ýatlan häsiýetlerimize eýe bolupdyrlar.
Olar wagtyny dogry ulanyp bilýärler.
Olar ömrüni öwrenmek üçin sarp edýärler.
Olar her gün täze zat öwrenmek üçin dyrjaşýarlar.
- Warren Baffet, planetanyň iň baý adamlarynyň biri. Ol günde 5 sagat kitap okaýandygy bilen meşhurdyr.
- Bill Geýts her ýarym hepdede 1 kitaby okandygyny aýdýar.
- Mark Kýuban günde 3 sagat kitap okaýar.
- Oprah bolsa kitapsyz durmuşy asla göz öňüne getirip bilenok.
Diýmek, bularyň ählisi biziň her birimiziň başaryp biljek, hötde geljek zatlarymyz. Mundan beýläk biziň üçin üstünligiň ähli gapylary açyk. Sebäbi biz üstünlige eltýän ýollaryň syryny indi anyk bilýäris. Geliň, üstünliklere tarap bilelikde aýgytly hereket edeliň. Bilelikde üstünlik gazanalyň.
Aýşirin ALYÝEWA,
Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň žurnalistika hünäriniň talyby