Rusyalı doğalgaz uzmanı Valentin Trapeznikov, küresel doğal gaz piyasasının gelişme eğilimleri konulu çalışmasında dünya gaz rezervlerinin % 10,1’ine sahip olan Türkmenistan’ın, kanıtlanmış gaz rezervleri bakımından dünyada dördüncü sırada yer aldığını kaydetti.
BP verilerine göre, 2017 yılında Rusya bu alanda birinciydi. 35 trilyon metreküpten fazla gaz ya da dünya rezervlerinin % 18.1’i Rusya’ya aittir. İkinci sırada İran 33,2 trilyon metreküp (% 17,2) ve Katar 24,9 trilyon metreküp (% 12,9) ile üçüncüdür.
Türkmenistan dördüncü iken, ardından yüzde 4,5’lik rakam ile ABD ve yüzde 4,2’i ile Suudi Arabistan gelmektedir.
BP raporlarına göre, 2017-2018 yılları doğal gaz için büyüme yıllarıydı. Genel olarak, bu dönemde 3.68 ve 3.87 trilyon metreküpten fazla gaz üretildi. Üretimde 1 trilyon metreküp ile Kuzey Amerika lider. Dahası, bu bölgedeki aslan payı ABD’de olup, küresel hacmin yaklaşık % 20’sini üretmektedir.
Doğalgaz üretimde ikinci sırada Bağımsız Devletler Topluluğu gelmektedir. 2018 yılı itibariyle 850 milyar metreküp doğalgaz üretildi. Burada birincilik 670 milyar metreküplük üretimle veya dünya üretiminin % 17’sine sahip Rusya’ya aittir.
Dünya doğalgaz üretiminde 3.sırada Ortadoğu gelmektedir. Bu bölgede 240 milyar metreküp ‘ten fazla yıllık üretimi veya dünya gaz üretiminin yaklaşık % 6.1’ine sahip İran öndedir.
Türkmenistan’ın son yıllardaki doğalgaz üretimi 70 milyar metreküpten fazladır. Ancak ülkenin doğalgaz üretim ve ihracat potansiyeli yüksektir. Türkmenistan’ın kanıtlanmış gaz rezervi miktarı, mevcut boru hatlarının tasarım kapasitesine ulaşılması ve yeni gaz boru hatlarının yapımı, üretimi arttırmada önemli faktörler olarak görülmektedir.
2017 ve 2018 yıllarında gaz tüketimi sırasıyla 96 ve 195 milyar metreküp veya % 3 ve % 5.3 oranda arttı. 2018 yılında Çin’in doğalgaz tüketiminde yüzde 18 oranda artış görüldü.
Boru hattıyla doğalgaz ihraç eden ülkelerin başında Rusya gelmektedir. 2017 yılında 215 milyar metreküp, 2018 yılında ise 225 milyar metreküp ihracat gerçekleştirdi. Bu gazın yüzde 86 veya 88 oranı Avrupa’ya geri kalanı Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerine ulaştırıldı.
Türkmenistan’ın doğalgaz ihracat potansiyeli de büyüktür. Türkmenistan-Çin doğalgaz boru hattının 4.ana hattının proje kapasitesine ulaşması ile Türkmen gazının bu ülkeye ihracatı yıllık 60-70 milyar metreküpe ulaşacak. 2019 yılında Rusya’ya yıllık 5 milyar metreküp doğalgaz ihracatına başladı. Gelecekte bu rakamın artması öngörülmektedir. İran’a doğru uzanan 2 boru hattının kapasitesi 20 milyar metreküpe sahiptir.
TAPİ doğalgaz boru hattının inşa edilmesi ile Türkmenistan’ın ihracat kapasitesi yine 33 milyar metreküp artacak. TransHazar doğalgaz boru hattının hayata geçirilmesi durumunda Türkmenistan her sene Avrupa istikametinde 30 milyar metreküp doğalgaz ihraç etme kapasitesine sahiptir. Böylece, Türkmenistan’ın toplam doğalgaz ihracatının 150-160 milyar metreküpe ulaşması için imkânlar mevcuttur. Bu da, Türkmenistan’ın en büyük doğalgaz tedarikçileri konumuna getirecektir.
Bir de Asya-Pasifik bölgesinde, başta Çin, Hindistan, Güney Kore ve diğerleri olmak üzere bölge ülkelerinin hızla gelişmesi nedeniyle artacak olan önemli gaz tüketiminin eğilimi dikkate alınmalıdır. Bu şartlar altında, gaz tedarikçileri ihracat yönlerini Batıdan Doğuya hızla yeniden yapılandırmayı başararak fayda sağlayabilirler. Bu bakımdan, zaten böyle bir yeniden yapılanmaya başlamış olan Türkmenistan’ın konumu gelecekte önemli ölçüde iyileşebilir.