Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov, 19 Eylül’de Aşkabat’ta düzenlenen Halk Maslahatı (Halk Konseyi) toplantısında yaptığı konuşmasında, temel ekonomik göstergeleri açıkladı ve ulusal ekonomi politikasının hatlarını çizerek yakın geleceğe yönelik devlet önceliklerini paylaştı.
Devlet Başkanı’nın açıklamasına göre, Türkmenistan’ın ekonomik stratejisinin temel hedefi, “ekonomik göstergeler açısından dünyanın gelişmekte olan devletleri sıralamasında layık bir yer edinme” arayışıdır. Bu görev, makroekonomik istikrara, sanayinin çeşitlendirilmesine ve altyapının modernizasyonuna odaklanmayı gerektirmektedir.
Makroekonomik İstikrar ve Yatırım Politikası
Türkmenistan Devlet Başkanı’nın belirttiği üzere, cari yılın başından bu yana gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) büyümesi istikrarlı bir şekilde %6,3 seviyesinde korunmaktadır.
2025 Yılı Yatırım Programı: “Türkmenistan’ın Sosyo-Ekonomik Kalkınma ve Yatırım Programı 2025” kapsamında, 40 milyar 72 milyon manat tutarında sermaye yatırımının yapılması planlanmıştır. Temel amaç, üretim ve sosyal-kültürel amaçlı tesislerin inşası ve modernizasyonudur.
Yatırım Yapısı (Devlet Bütçesinden):
Devlet yatırım politikasının etkinliğini daha da artırmaya yönelik gerekli çalışmalar yürütülmektedir. Türkmenistan ekonomisine yabancı yatırım çekmek için düzenlenen uluslararası forumlar, yeni iş bağlantıları kurmak ve ülkenin yatırım potansiyelini tanıtmak için uygun koşullar yaratmaktadır.
Buna paralel olarak, özellikle yeni baskısı yürürlükte olan “Türkmenistan Devlet Başkanı’nın Köylerin, Kasabaların, Şehirlerinin ve Merkezleriin Sosyal ve Yaşam Koşullarının Dönüştürülmesine Yönelik 2028’e Kadar Olan Süreye Ait Ulusal Programı” çerçevesinde bölgesel ve ulusal projeler hayata geçirilmektedir.
Petrol ve Gaz ile Enerji Kompleksi
Petrol ve gaz sektörü için, hidrokarbonların çıkarılması, işlenmesi ve ihracatının geliştirilmesi ve uluslararası enerji altyapısına daha fazla entegrasyon için stratejik görevler belirlenmiştir.
TAPI Boru Hattı: Bu büyük ölçekli uluslararası projenin kilit aşaması olan Serhetabat – Herat güzergahındaki ana bölümün inşası “Arkadagyň ak ýoly” (Arkadag’ın ak yolu) adıyla devam etmektedir.
“Galkynyş” Yatağı: Ülkenin kaynak tabanını artırmak için yatağın aşamalı olarak geliştirilmesine yönelik çalışmalar sürmektedir.
Türkmenbaşı Petrol Yükleme İskelesi: Yakın zamanda, Türkmenbaşı Petrol Rafinerileri Kompleksi’ne ait yeni ve modern bir tesis olan petrol yükleme iskelesi hizmete açılmıştır; bu, ülkede üretilen hidrokarbon kaynaklarının ihracat hacmini artırmaya ve güvenilir taşımacılığını sağlamaya yardımcı olacaktır.
Elektrik enerjisi sektöründeki politika iki yöne odaklanmıştır: güvenilir ihracat tedarikinin sağlanması ve yerli tüketicilere kesintisiz arz.
Hibrit Güneş-Rüzgar Santrali: Gızılarvat etrabında (ilçesinde) yenilenebilir enerji kaynakları aracılığıyla sektör potansiyelini artırmayı amaçlayan tesisin inşaatı sürmektedir.
Kombine Çevrim Elektrik Santrali: Üretim kapasitesini artırmak için Türkmenbaşı etrabında inşa edilmektedir.
Sanayi, İnşaat ve Altyapı
İnşaat ve sanayi kompleksindeki devlet politikası, yenilikçi üretimlerin oluşturulmasına ve özel girişimciliğin aktif katılımıyla sektör potansiyelinin artırılmasına odaklanmıştır.
İnşaat Malzemeleri: 2025 yılında “Bäherden” seramik ürünleri işletmesi ve cam ürünleri üretim atölyesi faaliyete geçmiştir.
Kimya Sanayi: Gelecekte birkaç büyük tesisin inşası planlanmaktadır:
- Türkmenbaşı etrabında bir üre üretim kompleksi.
- Ahal’da doğalgazdan benzin üreten tesisin ikinci aşaması.
- Türkmenabat’ta bir mineral gübre üretim kompleksi.
- Mary etrabında bir mineral gübre üretim tesisi.
Ulaşım Altyapısı: Aşkabat–Türkmenabat hızlı otoyolunun Mary–Türkmenabat bölümünün inşası ve Karakum Körfezi üzerinden Kuzey–Güney ulaşım koridoru boyunca iletişimi iyileştirmeyi ve ticareti optimize etmeyi amaçlayan stratejik öneme sahip bir otomobil köprüsü de dahil olmak üzere yol ağının modernizasyonu devam etmektedir.
Tarım ve Sanayi Kompleksi
Tarım, ulusal ekonominin gıda güvenliğini sağlayan ve istikrarlı üretim sonuçları gösteren önde gelen sektörlerinden biri olarak konumlandırılmaktadır.
Bu yıl 1,4 milyon tondan fazla buğday hasat edilmiştir. 1,25 milyon ton pamuk hasadı planlanmaktadır. Cari yılda 2.100 tondan fazla ipekböceği kozası üretilmiştir.
Konuşmada, büyükbaş ve küçükbaş hayvan, kümes hayvanı ve deve sayısındaki istikrarlı artışa dikkat çekilmiş, bu da hayvancılığın geliştiğini göstermektedir. Uzun vadede, tarım ve sanayi kompleksinin bilim ve yüksek teknolojilerle olan bağının güçlendirilmesi planlanmaktadır.
Sosyo-Ekonomik Kalkınma
Konuşmada belirtildiği üzere, ekonomik politikanın temel amacı “halkın refahının istikrarlı bir şekilde yükseltilmesi“dir.
Hükümet, istihdam sağlamak için kapsamlı önlemler uygulamaktadır. 2025 yılı sonuna kadar 3 binden fazla yeni iş yeri oluşturulması planlanmaktadır. Bu çalışmayı sistemleştirmek amacıyla “Türkmenistan’da İşgücü Piyasasının 2030’a Kadar Geliştirilmesi Konsepti” kabul edilmiştir.
Konut İnşaatı politikası şu yönleri içermektedir:
- İhtiyaç sahibi vatandaşlar için devlet kaynaklarıyla konforlu konutların inşası.
- Özellikle genç ailelere yönelik uygun faizli ve tüketici kredilerinin hacminin istikrarlı bir şekilde artırılması.
- Bölgelerdeki yaşam koşullarını iyileştirmek için yeni modern köy ve kasabaların (Döwletli mekan, Bagtly zamana, Bitaraplyk) inşaat projelerinin hayata geçirilmesi.
Sağlık sisteminde yeni tıp merkezlerinin inşası ve planlanması devam etmektedir. Aşkabat’ta Uluslararası Onkoloji Bilimsel-Klinik Merkezi’nin inşası sürmekte olup, benzer uluslararası onkoloji merkezlerinin Mary, Balkan ve Lebap vilayetlerinde de inşa edilmesi planlanmaktadır. Daşoğuz vilayetinde Anne ve Çocuk Sağlığı Merkezi’nin inşası öngörülmektedir. Başkentte ayrıca Uluslararası Pediatri Merkezi ve Diş Hekimliği Merkezi de inşa edilmektedir.
Eğitim alanındaki temel görev, uluslararası düzeyde yüksek nitelikli uzmanların yetiştirilmesidir. Devlet Başkanı, Eğitim Bakanlığı‘nın Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı ve Maliye ve Ekonomi Bakanlığı ile birlikte gelecekteki personel ihtiyacının planlanması için bir Usul geliştirmesi talimatını verdi. Bu tahminlere dayanarak, Eğitim Bakanlığı’nın mesleki eğitim kurumlarına kabul için devlet siparişi hazırlığını sağlaması gerekmektedir.
Uluslararası Ekonomik Entegrasyon
Devlet Başkanı, dünya pazarında “Türkmenistan’da Üretilmiştir” markalı ürünlere olan talebin arttığını, bunun da ihracat hacmini ve satış pazarlarının coğrafyasını genişlettiğini kaydetti. Uluslararası etkinliğe örnek olarak, Osaka (Japonya)’da düzenlenen “EXPO–2025” Dünya Fuarı’na Türkmenistan ulusal pavyonunun katılımı gösterildi.
Tekstil sanayi ve halıcılık gibi ihracata yönelik sektörlerin geliştirilmesine özel önem verilmektedir.
Gelecek İçin Görevler
Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov, yakın dönem için temel görevi, belirli hedefleri ve bunlara ulaşma mekanizmalarını belirleyecek olan “Türkmenistan’ın Sosyo-Ekonomik Kalkınma ve Yatırım Programı 2026“nın hazırlanması olarak belirledi.