Makul İngilizce–Türkmen Sözlüğü’nün yayımlanması ve geniş ölçekte erişilebilir hale gelmesi, Türkmen dili kaynakları tarihinde dikkate değer bir olaydır. 16.500’den fazla İngilizce maddeyi ve çok sayıda Türkmençe karşılığı içeren bu sözlük, hem kapsamı hem de ayrıntıları bakımından etkileyicidir. Makul Sözlük, yalnızca günlük yaşamdan değil; hukuk, tıp, iş dünyası, spor ve hızla gelişen yapay zekâ gibi alanlardan da kelimeleri bünyesine katmaktadır. Yaşayan bir dil yeni gerçeklere uyum sağlamalıdır; bu sözlük ise Türkmen dilinin tam da bunu yaptığını göstermektedir.
Yirmi yılı aşkın süredir Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan bir Türkmen ana dili konuşuru olarak bu çalışmaya son derece kişisel bir açıdan yaklaşıyorum. İngilizce dilinde doktora tezimi tamamlarken, uzmanlaşmış akademik kavramları Türkmençeye çevirmekte yaşanan zorlukları bizzat deneyimledim. Araştırmamı Türkmen meslektaşlarıma açıklamak — ya da tamamen Türkmençe sunmayı hayal etmek — çoğu zaman zordu, çünkü gerekli kelime hazinesi ya yoktu ya da yetersizdi. Dolayısıyla Makul Sözlük yalnızca bir başvuru kaynağı değil; Türkmençeyi İngilizcedeki ifade zenginliğine yaklaştıran, bilim, hukuk, teknoloji ve beşeri bilimlerde karmaşık düşünceleri aktarmaya imkân veren bir köprüdür.
Sözlüğün maddelerine yakından bakıldığında, onun geniş kapsamı göze çarpmaktadır. Teknoloji alanında “user experience” (ulanyjynyň tejribesi, UX), “artificial intelligence” (emeli aň) ve “decacorn” (değeri 10 milyar Amerikan dolarını aşan şirket) gibi terimler yer almakta, Türkmençe modern iş ve teknoloji diliyle buluşturulmaktadır. Bilimlerde ise “standard deviation” (standart çykgyt), “distribution” (ýaýradyş) ve “variable” (üýtgeýän ululyk) gibi istatistik temelleri temsil edilmektedir. Aynı zamanda sözlük, deyimsel ifadelerin zenginliğini de yakalamaktadır: “odds and ends” ifadesinin “galan-gaçak” olarak çevrilmesi, günlük İngilizcenin mecazi nüanslarını korumaktadır.
Basılı ve dijital formatların birleşimi de aynı derecede önemlidir. Basılı nüshanın kendine has bir önemi vardır: fiziksel bir cildi elinde tutmak, dilin ağırlığını ve varlığını hissetmek, onu masalarda, sınıflarda ve kütüphanelerde görmek anlamına gelir. Sesli telaffuzlar, resimli ve çocuklara yönelik oyun sözlükleri, iki dilli atasözleri ve diyalog örnekleriyle tamamlanan dijital sürüm ise, günümüz öğrenicilerinin ihtiyaçlarını karşılayan erişilebilirlik ve etkileşim sağlamaktadır. Bu formatlarda gençlere yönelik içeriklerin bulunması, onların dili erken yaşta benimsemesini teşvik etmekte ve Türkmen kimliğine yaşa uygun, etkileşimli bir yoldan bağlanmaları için bir yol sunmaktadır.
Bu sözlüğün etkisi yalnızca Türkmenistan ile sınırlı değildir. Dünyanın birçok ülkesine dağılmış Türkmen toplulukları için o, birleştirici bir referans noktasıdır. Yurtdışında yaşayanlar için miras ile bağı güçlendirir; Türkmençe öğrenmek isteyen İngilizce konuşurlar içinse güvenilir bir başlangıç sağlar. Onun katkısı özellikle dijital çağda önemlidir. Sosyal medya platformları iletişimi kolaylaştırsa da, çoğunlukla kısaltılmış ve resmiyetten uzak kullanımı teşvik ederek dilin standartlarına zarar verebilir. Böylesine geniş ölçekte erişilebilir bir eser, hayati bir denge unsuru sunar: doğruluğu korur, doğru kullanımı model alır ve dilin zenginliğini tam anlamıyla sergiler.
Geleceğe bakıldığında, atılabilecek adımlar yalnızca bir Türkmençe–İngilizce baskısını değil, aynı zamanda Türkmençenin uzmanlık alanlarındaki varlığının genişletilmesini de içerebilir. Makul Sözlük bu çalışmaya bir davet olarak görülebilir: tıp, hukuk, ekonomi ve istatistik gibi alanlarda özel kaynaklar oluşturarak, dilin karmaşık akademik ve mesleki etkileşimleri destekleme kapasitesini daha da güçlendirmek mümkündür.
Bu tarihi başarı için yazar Dr. Dovran Orazgylyjov’u içtenlikle tebrik ediyorum. Onun çalışması yalnızca akademik ve pratik bir katkı olarak değil, aynı zamanda Türkmen halkına ve dilimizi ile kültürümüzü öğrenmek isteyen herkese kalıcı bir hizmet olarak hatırlanacaktır. Makul Sözlük, Türkmençeyi zengin bir kaynak olarak korurken onu dünyayla da paylaşmakta, böylece dilimizin hem akademide hem de günlük yaşamda canlı kalmasını sağlamaktadır.
Dr. Perman Goçyyev biyoteknoloji alanında istatistiksel proje lideri ve Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’de yarı zamanlı öğretim görevlisidir. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den latent değişken modelleme ve biyostatistik alanında uzmanlaşarak Quantitative Methods and Evaluation (Nicel Yöntemler ve Değerlendirme) üzerine doktora derecesine sahiptir.
Dr. Goçyyev, Massachusetts General Hospital/Harvard Tıp Fakültesi Translational Neurorecovery Laboratuvarı’nda Biyostatistikçi olarak ve MGH Institute of Health Professions’ta (2021–2025) Nicel Yöntemler alanında Yardımcı Doçent olarak görev yapmıştır. Birkaç federal fonlu projeye liderlik etmiş, MGH ve UC Berkeley’de yüksek lisans düzeyinde sağlık ölçümü ve uygulamalı istatistik dersleri vermiş; doktora öğrencilerine, doktora sonrası araştırmacılara ve sağlık araştırmacılarına danışmanlık yapmıştır.
Araştırma uzmanlık alanları arasında çok düzeyli ve boylamsal modelleme, yapısal eşitlik modellemesi, gizli Markov ve latent sınıf modelleri, çok boyutlu ölçüm ve sağkalım analizi bulunmaktadır. Neurology, Stroke, Neurorehabilitation and Neural Repair, Genetics in Medicine, Measurement, Psychological Methods, Psychological Assessment, Criminal Justice and Behavior ve Thinking Skills and Creativity gibi önde gelen ulusal ve uluslararası dergilerde yayınları vardır.