Tiyatronun hayatın aynası olduğu söylenir. O aynada farklı karakterler izleyiciyle buluşturulmaktadır. Sahne oynunda yer alan tüm sanatçılar, izleyiciler tarafından aynı ailenin üyeleri olarak anılmaktadır. Belki de bu yüzden bir tiyatro oynunda oynayan sanatçının diğer sahne oynunda da oynamasını bekliyoruz. Bu bazen bizim düşündüğümüz gibi olur. Bazen o sanatçı sizden tamamen farklı bir karakterde görünür.
Usta sanatçıların söylediği gibi, gerçek bir sanatçı farklı karakterlerini canlandırabilmelidir. Birkaç yıldır Mahtumkuli Ulusal Müzik ve Drama Tiyatrosu sahnesinde çeşitli karakterleri canlandıran Türkmenistan’ın tanınmış sanatçısı Dövletgeldi Berdiyev de bunlardan biridir. Kendisiyle uluslararası “Atavatan Türkmenistan” dergisinin www.atavatan-turkmenistan.com internet web sitesi için tiyatro sanatı hakkında konuştuk.
– Kaderinizi sanata bağlamanızda ailenizin büyük bir rol olmalı.
– Çocuk yaştan tiyatro havasıyla büyümemmi, yoksa sahne alan tiyatro oyunlarının ilk izleyicisi olmammı, bilmem ama tiyatro benim ikinci evim, hayatımın özü desekte yalnış olmaz.
Annem ve babam tiyatorıya gittiğinde genellikle beni de yanlarında götürürlerdi. Onların sahnede gösterdiği bütün hareketlerini yakından izlemek, tiyatro oynunun ilk izleyicisi olmak beni her zaman onulandırmıştır. Ancak o dönemlerde sanatın kaderime dönüşerek, kendi yaratıclığımı tiyatro sevenler ile buluşturacağım hiç aklıma gelmezdi. Bundan dolayı ben her zaman beni tiyatro ile hayatımı bütünleştiren çocukluğuma minnetdarım. Çünkü ilk tiyatro ahsnesindeki rolümü de çocukluğumda gerçekleştirdim. Okuldan boş vakitlerimde sanat derneklerine katılırdım.
Küçüklüğümden sanata olan sevgimin büyükdüğünü anlayan ailem çocukken evde vakit buldukça kılıç, kalkan hazırlayarak, tiyatro sahnelerini canlandıran hareketlerimi, bazen anne ve babamle birlikte tiyatroya büyük bir hevesle gidişimi hatırlamaktadır.
Ailemin tiyatro sanatını seçmemde destek olması, hayatımda yeni sayfa açtı. Ortaokulu bitirdikten sonra o dönemdeki Mollanepes Türkmen Devlet Akademik Drama Tiyatrosu’nda karyerime başladım. Bu meslek benim tiyatro sanatında ustalaşmama büyük katkı sağladı. Sahnede yer alan tiyatro oyunlarını büyük bir hevesle izlememi, sanata olan hayranlığımı gören usta sanatçılar Kakacan Aşırov, Goçmyrat Bekiyev, Aynazar Batırov bana küçük sahne oyunlarında, toplu sahnelerde rol vermeye başladılar. Tiyatro sanatı olan hayramlığım beni 1999 yılında Türkmen Devlet Kültür Enstitüsü’ne götürdü. Burada tiyatro ve sinema sanatçısı dalında yüksek eğitim alma onuruna nail oldum. Üniversite öğrencisi yıllarımda usta yönetmenlerin tiyatro sahnelerindeki oyunlarında rol alırdık, izleyici olarak katılırdık. Bana tiyatro oyunlarında kendi yeteneklerimi göstermeme katkı veren usta sanatçılar enstitüde tiyatro sanatının ince sırlarını öğrettiler. Üniversite öğrencilik yıllarımızda usta yönetmenlerin tiyatro oyunlarında usta sanatçılar ile aynı sahnede yer almamız bu sanatın bize daha önce gizemli olan sayfalarının açılmasına katkı sağlamıştır.
Eğitimin yanı sıra Türkmenistan’ın Mahtumkuli Ulusal Müzik ve Drama Tiyatrosu’nda çalışmaya başladım. Tiyatro sahnesinde sahnelenen oyunlarda irili ufaklı çeşitli karakterleri oynadım. Bu tiyatrodaki ilk canlandırdığım karakterim, “Öğrenci Aşkı” adlı oyundaki Myrat Uzyn adlı öğrencinin rolü olmuştur.
O zamanlar ben de öğrenci olduğum için bu rolü canlandırmak benim için çok zor olmadı. Sonrasında Türkmenistan’ın Onurlu Sanatçısı Kadyrberdi Atabaev’in “Yapma oğlan, sen oyun!” adlı tiyatro oynunda Ata dayının, Türkmenistan Halk Sanatçısı Ata Alovov’un “Huyrlukga-Hemra” tiyatro oyununda yargıcın, Türkmenistan’ın Onurlu Sanatçısı Aynazar Batyrov’un “Harmandäli” tiyatro oyununda aşık olan gencin, çocuklar için hazırlanan “Akpamyk” çocuk oyununda Mürrük canavarın rolünü oynadım. Genç olmama rağmen, usta yönetmenlerin bana farklı karakterleri güvenmeleri gerçeği sanata giden yolu bulmama yardımcı oldu.
– Öğrenci yıllarınızda tiyatro sahnesinde oyunculuğun yanı sıra becerilerinizi nerede test ettiniz?
– Sinema yönetmenleri Orazmyrat Gummanov’un ‘Beşinci hazına’ sinema filminde Hallı isimli şahsın oğlunun, Muhammet Söyünhanov’un ‘Acayip’ adlı flminde köy gencinin, Halmammet Kakabayev’in yönetmenliğindeki ‘Tapagan’ sinema flminini ikinci bölümünde askerin, Batyr Bekmyradov’un ‘Lukman Hekim’ filminde selçuk gencinin, Myrat Orazov’un yönetmeliğindeki ‘Vatan oğlu’ fliminin birinci bölümünde ise rütbeli askerin rolünü canlandırdım.
– Bu güne kadar bu tiyatroda çalışıyorsun. Yani bu tiyatro, sanat karyerinizin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır.
– Türkmenistan’ın Mahtumkuli Ulusal Müzik ve Drama Tiyatrosu sanatçılarına alışmak benim için zor olmadı. Çünkü burada çalışan sanatçıların çoğu, bize enstitüde sanatın inceliklerini öğretmiş öğretmenlerdir. Yüce insani nitelikleriyle de her adımda bize örnek oluyorlar.
Tiyatronun bu sahnesinde farklı yıllarda sahnelenen tiyatro oyunlarında rol aldım. “Kalbimin Sultanısın” oyununda aşık gencin, “Saf Aşkın Gücünde” oyununda Durdı adlı kişinin, ‘Hakıda’ oyununda Arslan isimli şahsın, “Hazine” oyununda İblis’in,”Kaderin Dönüşleri” oyununda Ceyhun’un, “Leyli-Mejnun” destanına uyarlanarak sahneleşdirilen “Sevgi de hasrette” oyununda Kayıs’ın, “Bir aile iki dünyada” oyununda Şamyrat’ın, “Tumar şahda” oyununda Gebri’nin, “Amul-Hazar arası” oyununda Prens’in, bu sene sahnelenen “Binyat” oyununda Toğrul Bey’in rollarını canlandırdım.
Bunların yanı sıra çocuklar için hazırlanan “Ahmet’in cesur horazında” oyununda horozun, “İhlas pehlivanda” oyununda ayının rolunu oynadım. Bu karakterler birbirinden tamamen farklıdır. Aynı zamanda, yarattığım karakterlerin çoğu şanlı tarihimizin cesur kahramanlarının rolüdür. Kalpleri vatanseverlik, coşku, düşmanla savaşma tutkusu, maksatlılık gibi harika niteliklerle doludur.
– Tarihi şahısları canlandırmak büyük sorumluluk gerektirmektedir!
– Elbette. Aslında sahneye çıktığınızda, kendinizi sorumlu hissetmiyorsanız seyirciyi memnun edemezsiniz. Tarihi şahısları canlandırmak, izleyiciye harika bir geçmişe yolculuk hissi verir ve bu yolculuğun nasıl gideceğine sanatçıya bağlıdır.
“Hazine” oyununda İblis’in, Kayıs’ın rollerini canlandırmak hiç te kolay olmadı. Buna rağmen usta sanatçıların desteği ile canlandırdığım karakterleri layıkıyla yerine getirme şansını buldum.
– Filmlerde oynadığınız roller ile sinemaseverlerin beğenisini kazandığınızı biliyoruz. Elbette bu, emek ve yetenek arasındaki uyumun meyvesidir.
– Öğretmenim, Türkmenistan Halk Sanatçısı Çary Işanguliyev her zaman “Sanatçı olmak için yüzde doksan dokuz emek ve yüzde bir yetenek yeterli” derdi. Hayatımı bu fikre, bu prensibe inanarak yaşıyorum. Sanatçı sahneye çıktığında yaratıcı rolünü üstlenir. Canlandırdığın karakterine önce kendiniz inanmazsanız seyirciyi ikna edemezsiniz. Rolüne inanmak için, elbette, yorulmadan araştırmanız, yeterince sıkı çalışmanız gerekir. Aynı şey film yapımı için de geçerli. Televizyonda seyirci ile yüz yüz karşılaşmasanızda, filmde meydana gelen olaylar, filim kahramanlarının her bir hareketi izleyicinin gözünden kaçmamaktadır.
– Rol aldığınız sinema filmleri hakkında neler söylemek istersiniz!
– Yaşlık televizyon kanalının hazırladığı ‘Aşk çölünde’ filminde Annagulı’nın, ‘Bahta kadar beş adım’ filminde ozan gencin, ‘Ülker’ filminde Gündogdı’nın rolünü oynadım. Oguzhan Türkmensinema Birliği’nin ‘Mertebe’ sinema filminde Merdan Mergenov’un, ‘Gençliğimin şarkısında’ filminde inşaatçı gencin, ‘Necmeddin Kübra’ filminde Necmeddin Kübra’nın, ‘Mahtumkuli’ filminde İzzettin’in, ‘Ahmır’ filminde Dövlet’in, ‘Muşdaklar’ filminde Palvan’ın, ‘Mollanepes’ filminde Dövletbeg’in, Sayın Devlet Başkanı’nın dedesi Berdimuhamet Annayev’in hayatını anlatana ‘Insan ömrü’ filminde Berdimuhamet aga’nın, ‘At-myrat’ filminde Aba Annayev’in rolünü canlandırdım. Bunun yanı sıra Türkmen ve yabancı sinema filmlerinin seslendirmesine katıldım.
– Gördüğümüz gibi, filmlerde canlandırdığınız karakterler aynı zamanda önemli tarihi şahsiyetlerin rolüdür. Bu, deneyiminizi artırmanıza ve yaratıcılığınızı yeni araştırmalarla zenginleştirmenize yardımcı olmuştur.
– Evet, her karakteri canlandırmak için o karakterin dünyasında yaşamalısınız, ruhunu anlamalısınız. Ve bunun için, sanatçı her zaman araştırma içerisinde olmalıdır. Sadece okuduğunuz ve gördüklerinizi değil, gelecekte canlandırmak istediğiniz bir rol üzerinde gece gündüz çalışmalısınız. O zaman canlandırdığınız rol sizin istediğiniz gibi olur ve halkın kalbinde daima yer edinir. Bazen caddede veya sokaklarda insanların bana ‘Aşk meydanı’ sineme filminde canlandırdığım Annagulı’nın ismi ile hitap ettiği olmaktadır. O zaman canlandırdığım rolün insanların, seyircilerin hafızalarında yer edindiği için mutlu oluyorum.
– Usta sanatçıların tiyatro sanatı hakkında söylediklerinden bahsedebilirmisiniz!
– Öğretmenim, Çary Işangulıyev’in tavsiyeleri, tiyatro sanatı ile ilgili sözleri sonsuza dek hafızamda yazıldı. Öğrencilerine sık sık, “… Gerçek bir sanatçı olmak istiyorsan, her şeyi başarmalısın. Çünkü sanatçının farklı karakterleri canlandırması gerekiyor … ” derdi.
– İş dışında neler yaparsınız?
– Kitap okumayı severim. Ayrıca ayda en az bir kez ata binmek için özel zaman ayırıyorum. Bir atın insan sağlığı üzerindeki etkisi, üzerine binmeden açıklanamaz. Çünkü at, kişinin en yakın arkadaşı, sırdaşıdır. “Sana at demeyeceğim, kardeş diyeceğim” diyen Türkmen halkında atlara gösterilen büyük saygıyı, bugün tüm dünya hayretle izlemektedir. Sayın Devlet Başkanımızın birçok kitabı Ahalteke atlarımıza adanmıştır. O kitapları okumak ile atlarımızla büyük gurur duyuyoruz.
– Ünlü olmak nasıl bir duygu?
– Büyük bir sorumluluk arzeden bir duygudur.
– Sahneye çıkmadan önce kendinizi nasıl hazırlıyorsunuz?
– Sözlerimi tekrar ederim.
– En mutlu zamanınızı anlatabilirmisiniz?
– Bahtıyarlık dönemimizin her bir günü akıllarda kalan gelişmeler ile doludur. 2009 yılında Türkmenistan Devlet Başkanı’nın Türkmenin Altın Asırı Kültür ve Sanat Ödülü’nü kazandığımda, 2013 yılında Leyli-Mecnun tiyatro oyununda canlandırdığım rolüm için ‘Türkmenistan’ın Onurlu Sanatçısı’ unvanına layık olmam ve aynı zamanda Türkmenistan’ın Bağımsızlığı’nın 20.yıldönümü dolayısıyla jubile madalyası ile onurlandırlmam hayatımın en güzel anılarıdır. O mutlu anlarda sevincime paha biçilemezdi.
– Şarkı söylemeyi ve müzik aletlerinde saz çalmayı sever misiniz?
– Tabii ki, muhtemelen müzikten hoşlanmayan kimse yoktur. Özellikle sanatçı olarak müziğe kayıtsız kalmak imkansız. Çalıştığım tiyatromuz, adından da anlaşılacağı gibi, müzik ve saz ile ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır. Bu nedenle, tiyatro oyunumuzda seslendirmem gereken şarkı parçaları olursa, mutlaka seslendiriyorum.
– Sanatçı olarak yurtdışı gezileriniz hakkında neler söylemek isterdiniz!
– Şu anki dönemde Sayın Devlet Başkanımızın önderliğinde kültür alanında büyük gelişmeler yaşanmaktadır. Tiyatromuzun sanatçıları olarak Rusya Federasyonu, Türkiye, Tacikistan, İran, Özbekistan gibi ülkelerde sanat turnelerinde bulunduk.
– Bildiğimiz kadarıyla aileniz bir sanat ailesi. Bu nedenle onlarla aynı meslekte hatta bir tiyatroda çalışmak sorumluluğunuzu artırmaktadır. Aynı zamanda sanatta zengin deneyim kazanarak, özgüven oluşturmaya yardımcı olmaktadır.
– Elbette. Bir aile olarak aynı mesleği yapmak büyük bir zevk ve aynı zamanda çok sorumluluk arzeden durumdur. Zevkten kastım, akıl hocan veya danışacağın büyüğün, ustan her zaman yanında. Babam Türkmenistan’ın Halk Sanatçısı Çarı Berdiyev beni çocukken hızlı ve esnek olmaya teşvik etti. Bu nitelikler kariyerimde bana çok yardımcı oldu. Özellikle ünlü tarihi şahısların rollerini canlandırdığımda önemli katkı sağlamıştır. Annem Türkmenistan’ın Onurlu Sanatçısı Narjan Berdiyeva ile aynı tiyatroda çalışıyorum. “Huyrlukga-Hemra”, “Yapma, oğlan, sen bir oyun!” gibi tiyatro oyunlarında beraber rol aldık.
– İnsan hayalsız, kuş kanatsız olmaz dedikleri gibi, hedefleriniz hakkında kısaca bahsedebilirmisiniz!
– Gelecekte tarihi eserlere uyarlanarak, mutluluk çağımızı anlatan tiyatro oyunlarında ve aynı zamanda sinema filmlerinde rol almayı arzu ederim. Sineme filmlerinde yönetmenlik koltuğuna oturmak gibi hayallerim de yok değil.
Ülkemizin kültürünü, sanatını dünyaya duyurmakda, Türkmen tiyatro sanatının geliştirilmesi için bütün imkanları oluşturan Sayın Devlet Başkanımıza cani gönülden teşekkür ederim.
– Röportaj için teşekkür ederiz! Tiyatro oyunlarda canlandırdığınız rollerin ve karakterlerin seyircilerin beğenisini kazanmasını, gelecekte de sanat karyerinizde başarıların daim olmasını arzu ederiz!
— Teşekkür ederiz!
Reportaji Türkmence okumak için buraya tıklayın!