“Makul Dictionary” projesinin fikri, 2019 yılında Amerika’nın teknoloji merkezi olan Silikon Vadisi’ndeki şehirlerden birine ve Palo Alto’daki Stanford Üniversitesi’ne yaptığım ziyarette ortaya çıktı. Dünya çapında ünlü girişimlerin doğduğu bu yeri ziyaret ettiğimde, faydalı bir şey üretme ilhamı duydum. Peki, bu ne olabilirdi? Uzun süre düşündüm. Biz “Makul Hyzmat” Tercüme Merkezini kurmuştuk, fakat çevirmenlerimiz için büyük ölçekli, modern ve elektronik ortamda erişilebilen bir İngilizce–Türkmence sözlük mevcut değildi. Hemen kâr getirmese de önce bize, ardından da topluma fayda sağlayacak bir proje tasarladım. Şimdiye kadar yayımlanan İngilizce–Türkmence sözlükler kapsam açısından oldukça sınırlıydı.
Türkmen atasözünde denildiği gibi: “Fırın sıcakken ekmeği pişir,” yani en iyi başlama zamanı motivasyonun en yüksek olduğu andır. Bu ruhla Amerika’daki bir arkadaşımla fikrimi paylaştım, daha sonra da Türkmenistan’daki bir dostumla görüştüm. Böylece “Makul Hyzmat” Tercüme Merkezinin desteğiyle bu proje hayata geçirildi.
Elbette sözlük hazırlama konusunda hiçbir tecrübem yoktu. Doğal olarak başlangıçta birçok hata yaptık. Ancak bu hatalardan ders çıkardık, çalışmayı daha düzenli hale getirdik ve hataları en aza indirdik. Sonuçta bugün bu sözlüğü gururla sizlere sunabilecek noktaya geldik.
İngilizce–Türkmence sözlüğün ilk versiyonu www.makulsozluk.com internet sitemizde yayımlandı. Gördüğü ilgiden cesaret alarak çocuklara yönelik resimli sözlükler ve eğlenceli versiyonlar geliştirdik. Daha sonra binlerce Türkmence ve İngilizce kelimenin telaffuzunu kaydederek bir “Sesli Sözlük” hazırladık. İki dilli sözlüğü önce Türkçe, sonra Rusça ekleyerek dört dile genişlettik. İçeriği deyimler, ön ekler, son ekler ve her iki dilde yüzlerce konuşma kalıbıyla zenginleştirdik. Ardından yüzlerce Türkmen atasözünü İngilizceye, yüzlerce İngiliz atasözünü de Türkmenceye çevirerek hem web sitemizde hem de “Makul Dictionary” uygulamalarında yayımladık.
Bugün yapay zekâ çağında yaşıyoruz! Ancak yapay zekâ henüz Türkmenceyi yeterince iyi “yazamıyor”, “konuşamıyor” ya da “çevirisini yapamıyor.” Bu nedenle Makul Dictionary veri tabanındaki binlerce kelime ve ses kaydını, ayrıca “Atavatan Media”ya (www.atavatan-turkmenistan.com) ve diğer kaynaklara ait on binlerce haber, video ve görsel-işitsel materyali yapay zekâ eğitimine sunarak Türkmence’nin dijital çağda gelişimine katkı sağlamayı amaçladık.
Bu nedenle Makul Dictionary, yapay zekânın hizmetine de sunulmuştur. Ayrıca bu sözlük hukuk ve tıp gibi alanlardaki uzmanlık terimlerinin yanı sıra, doğrudan yapay zekâ ile ilgili teknik terimleri de içermektedir.
Makul Dictionary – Akıllı Sözlük!
Bu sözlüğün hazırlanması birçok kişinin katkısıyla mümkün oldu. İsimlerini tek tek anamasam da hepsine en içten teşekkürlerimi sunarım. Özellikle eşim Dünýägözel Orazgylyjowa’ya ve oğullarım Ysmaýyl, Ýusup ve Ýunus Orazgylyjow’a bu süreçteki sarsılmaz destekleri için şükranlarımı ifade etmek isterim. Son olarak, bizi sevgi ve özveriyle büyüten annem Akbäbek Orazgylyjowa’ya en derin teşekkürlerimi ve saygılarımı sunuyor, rahmetli babam Durdygylyç Orazgylyjow’u rahmetle anıyorum.
Bu sözlüğü Türkmenistan’ın Bağımsızlığının 34. yılına ve Daimi Tarafsızlığının 30. yılına ithaf ediyoruz.
Bu sözlüğü Amerika Birleşik Devletleri’nde yayımlayarak, Türkmenistan ile ABD arasında diplomatik, ekonomik, teknolojik, akademik, insani ve kültürel ilişkilerde bir “dil köprüsü” işlevi göreceğine inanıyoruz. Bunun, Türkmence öğrenmek isteyen Amerikalılar ve Amerika’da eğitim, iş ve kültürel etkileşim için İngilizcelerini geliştirmek isteyen Türkmenler için yararlı bir kaynak olacağına inanıyoruz. Ayrıca bu sözlüğün, Amerika’da doğan veya küçük yaşta göç eden Türkmen diasporası için ana dillerini öğrenme ve koruma noktasında değerli bir rehber olmasını hedefliyoruz. Elbette, İngilizce ve Türkmence ile ilgilenen tüm dünya okuyucularına Makul Dictionary’i sunuyoruz.
Elinizdeki Makul Dictionary, toplam 16.500 İngilizce madde başı ve bunların on binlerce Türkmence karşılığını içermektedir. Akademik seviyede bir dil hâkimiyeti için yaklaşık 16.000 kelimelik bir kelime haznesinin yeterli olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir. Amacımız kapsamlı bir sözlük hazırlamak olsa da “tamamlanmış” ifadesini kullanmıyoruz, çünkü sözlük her zaman “canlı” bir varlıktır. Bu nedenle önerilerinizi, eleştirilerinizi ve yeni kelime tekliflerinizi memnuniyetle bekliyoruz: turkmenlawyer@gmail.com
Dr. Dovran Orazgylyjov
3 Eylül 2025
Davis, Kaliforniya, ABD
www.turkmenlawyer.com
Yazar hakkında:
Dr. Dovran Orazgylyjov, 2011 yılından beri Türkmenistan’da ruhsatlı hukuk danışmanı olarak görev yapan bir Türkmen avukattır. Uluslararası Atavatan Türkmenistan dergisinin kurucularından ve baş editörüdür. Lisans, yüksek lisans ve doktora derecelerini Türkiye’deki Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesinden almıştır. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri’nde California Üniversitesi Davis Hukuk Fakültesinde (UC Davis School of Law) yüksek lisans (LL.M.) derecesi elde etmiştir. Stanford Üniversitesi ve Johns Hopkins Üniversitesi gibi dünyanın önde gelen üniversitelerinde kısa dönemli programlara katılmıştır. Türkiye’de yayımlanan “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Bağlamında Ortak Girişimler” adlı kitabın yazarı, Türkmenistan’da yayımlanan “Girişimcilik: Hukuk ve Uygulama” adlı kitabın ise ortak yazarıdır.