Türkmenistan’da 2025 yılı Uluslararası Barış ve Güven yılı olarak ilan edildi. Bu yılı anlamlı kılan başka bir etkinlik ise Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlığı’nın 30.yıldönümüdür. 1995 yılında Birleşmiş Milletler tarafından daimi tarafsızlık statüsünü kazanan Türkmenistan bölgede ve dünyada barışın ve güvenin temin edilmesi konusunda önemli girişimlerde bulunmaktadır.
Bu nedenle Türkmenistan’ın girişimiyle Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2025 yılı Uluslararası Barış ve Güven yılı olarak ilan edildi. Uluslararası Barış ve Güven yılı ve Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlığı’nın 30.yıldönümü dolayısıyla Türkmenistan’da faaliyet gösteren ve Türkmenistan Dışişleri Bakanlığı nezdinde akkredite edilen Uluslararası Atavatan Türkmenistan Dergisi olarak Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlığı’nın 30.yıldönümü dolayısıyla ülkede bulunan yabancı büyükelçiler ile söyleşi girişimini başlattık.
Bu çalışmayı Türkmenistan’da ilk büyükelçiliği açmış bulunan Türkiye Cumhuriyeti ile gerçekleştirdik.
Türkiye Cumhuriyet Aşkabat Büyükelçi Ahmet Demirok ile röportaj yaptık ve röportajımızda Türkmenistan-Türkiye münasebetleri hem de Türkmenistan’ın Daimi Tarafsızlığı konusunda konuştuk.
- Türkiye ile Türkmenistan münasebetleri “Bir Millet, İki Devlet” temelinde gelişmektedir. 2024 yılında İki ülke ilişkilerinin siyasi, ekonomi ve kültürel boyutları nasıl bir ivme kazanmıştır?
Türkmenistan’la ortak tarih, dil, din ve kültüre dayanan köklü ilişkilerimiz, işbirliği ve ortak çıkarlar temelinde her gün daha da güçlenerek gelişmektedir. Türkmenistan’ın bağımsızlığını ilan etmesinden itibaren Aşkabat’ta ilk Büyükelçilik açan ülke Türkiye olmuştur. Bu süreçte resmi kurumlarımız, iş insanlarımız, firmalarımız ve vatandaşlarımız Türkmenistan’ın dönüşüm sürecinde Türkmen kardeşlerinin yanında yer almışlardır.
Türkmenistan’la mevcut işbirliğimizin daha da ilerletilmesi için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Türkmenistan’la örnek nitelikteki ikili işbirliğimizin yanında, Birleşmiş Milletler ve AGİT başta olmak üzere, uluslararası platformlarda da karşılıklı çabalarımızı destekliyoruz. Nitekim ülkelerimiz, karşılıklı olarak sunulan karar tasarılarında birbirini desteklemektedir. Bu alandaki verimli işbirliğimizi sürdürmeye kararlıyız.
Karşılıklı üst düzeyli ziyaretlerle, imzalanan belgelerle ve hayata geçirilen işbirlikleriyle 2024 yılını stratejik seviyeli ilişkilerimizin ruhuna uygun şekilde geçirdiğimize inanıyorum.
2024 yılı zarfında Aşkabat’ta birbirinden renkli çok sayıda uluslararası etkinlik, zirve, konferans ve fuar düzenlenmiştir. Türkmenistan’ın bölgesinde ve uluslararası arenadaki önemini yansıtan bu etkinliklerin neredeyse tamamına ülkemizden üst düzeyli yetkililer iştirak etmiştir.
Türkmenistan’da Devlet Başkanı Sayın Serdar Berdimuhamedov’un önderliğinde ve Türkmen Halkının Milli Lideri ve Halk Maslahatı Başkanı Sayın Gurbangulu Berdimuhammedov’un vizyoner desteğiyle yapılan çalışmalar sayesinde 2024 yılında enerji, ulaştırma ve sağlık tesislerinin açılışları, Mahtumkulu Firaki’nin doğumunun 300. Yıldönümü vesilesiyle gerçekleştirilen çok sayıda önemli faaliyetin başarılı bir şekilde hayata geçirildiğine şahit oldum.
Ünlü Türkmen düşünür Mahtumkulu Firaki’nin doğumunun 300. yıldönümü vesilesiyle 11 Ekim 2024 tarihinde Aşkabat’ta düzenlenen “Uluslararası Zaman ve Uygarlıkların İlişkisi–Modern Dünya ve Kalkınmanın Temeli” Uluslararası Forumuna TBMM Başkanımız Sayın Numan Kurtulmuş katılmıştır. 17- 18 Mayıs 2024 tarihlerinde Aşkabat’ta Kültür Bakanları düzeyinde düzenlenen uluslararası konferansa ise Kültür ve Turizm Bakanımız Mehmet Nuri Ersoy iştirak etmiştir.
Mahtumkulu Firaki yılı olarak ilan edilen 2024 yılı zarfında Türkiye’de de çok sayıda etkinlik düzenlenmiştir. MahtumkulıFiraki’nin fikirlerinin ve öğütlerinin bütün dünya tarafından iyi anlaşılması gerektiğine inanıyorum. Bu itibarla 2024 yılı içerisinde Türkmenistan’dan dünyaya dostluk ve barış mesajları iletilmesini çok anlamlı buluyorum.
Türkmen Halkının Milli Lideri ve Halk Maslahatı Başkanı Kahraman Arkadağ, 1-2 Mart 2024 tarihlerinde 3. Antalya Diplomasi Forumu’na katılarak Türkmenistan’ın Dış Politika vizyonunu ortaya koyan bir konuşma yapmış, bu vesileyle Sayın Cumhurbaşkanımıza “Türkmenistan’ın Onursal Halk Yaşlısı” (Türkmen Halkının Fahri Aksakalı) unvanı tevcih edilmiştir.
2024 yılında ayrıca savunma alanında işbirliğimiz çerçevesinde Milli Savunma Bakanımız Sayın Yaşar Güler, Genelkurmay Başkanımız Orgeneral Metin Gürak Aşkabat’ı ziyaret etmişlerdir.
Öte yandan, Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Meredov beraberinde Türkmenistan Savunma Bakanı Begenç Gündogdıyev’le birlikte 13-14 Ağustos 2024 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiştir.
TÜRKSOY tarafından Anev’in 2024 yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti ilan edilmesi çerçevesinde Türkmenistan’da düzenlenen etkinliklere ülkemizden Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Sayın Serdar Çam düzeyinde katılım sağlanmıştır.
Türkmenistan’da düzenlenen “Türk İhraç Ürünleri Fuarı” artık gelenekselleşti. Son olarak, 4-6 Aralık 2024 tarihleri arasında Aşkabat’ta düzenlenen “11. Türk İhraç Ürünleri Fuarı”nınaçılışına Ticaret Bakanımız Sayın Ömer Bolat katılmıştır. Bu fuarların ekonomik işbirliğimize önemli katkılar sağladığını düşünüyorum.
2024 yılında beni en çok sevindiren gelişmelerden birisi, Devlet Başkanı Sayın Serdar Berdimuhamedov’un ilgili Kararnameleri doğrultusunda, büyük Türkmen şair ve düşünür Mahtumkulu Firaki’nin doğumunun 300. yıldönümü şerefine, ülkemizle Türkmenistan arasındaki ikili ilişkilere katkılarım vesilesiyle şahsıma bir ödül verilmesi olmuştur. Dışişleri Bakanlığında 27 Aralık günü düzenlenen bir törenle, Türkmenistan Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Sayın Raşid Meredov tarafından şahsıma tevcih edilen ödülü büyük bir gururla aldım. Bu vesileyle Devlet Başkanı Sayın Serdar Berdimuhamedov’a ve Dışişleri Bakanı Sayın Raşid Meredov’a yeniden şükranlarımı sunuyorum.
- Türkmenistan’ın Bağımsızlığını ilk tanıyan ve DaimiTarafsızlığını ilk destekleyen ülke olan Türkiye Cumhuriyeti Türkmenistan tarafsızlık politikasını nasıl değerlendirmektedir?
Türkiye, Türkmenistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olma ayrıcalığına sahip olmasının yanı sıra, Birleşmiş Milletler’deTürkmenistan’ın kalıcı tarafsızlık statüsünü ilk destekleyen ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye, Türkmenistan’ın aktif tarafsızlık politikasına tam destek vermektedir. “Pozitif tarafsızlık politikası” çerçevesinde aktif bir dış politika izleyen Türkmenistan’ın, bölgesinde ve dünyada barış ve istikrara katkı sağlayan önemli bir aktör olarak öne çıktığını görüyoruz.
Türkmenistan’ın pozitif tarafsızlığı, kendisini küresel gelişmelerden ve sorunlardan izole etmek için değil, aksine bu sorunlara daha yapıcı şekilde katkı sağlamak için hassasiyetle kullandığını düşünüyoruz. “Gurbangulu Berdimuhamedov Bakıma Muhtaç Çocuklara Yardım Vakfı” tarafından Filistin’e ve Ukrayna’ya yapılan insani yardımları bu hassas yaklaşımın birer yansıması olarak değerlendiriyoruz.
- Türkiye ile Türkmenistan münasebetlerinde eğitim ilişkileri önemli rol oynamaktadır. Türkiye Bursları başta olmak üzere pekçok eğitim programları sayesinde Türkmenistan gençleri Türkiye eğitim almaktadır. Bu münasebetleri geliştirmek için ne gibi faaliyetler yapılmaktadır?
Kardeş halklarımız arasındaki en önemli köprülerden biri olan eğitim işbirliğimiz ikili ilişkilerimizin öncelikli alanlarındandır. Türkmenistan’ın bağımsızlığından bu yana faaliyette olan eğitim kurumlarımız ve Türkiye Bursları programıyla Türkmen gençlerinin en iyi eğitimi alması için biz de katkıda bulunmaya gayret ediyoruz. Ortak Türkmen Türk Okulumuzun (OTTO) iki ülkenin fahri elçileri olarak yetiştirdiği gençlerle gurur duyuyoruz. Bunun yanı sıra, Türkmenistan’ın güçlü eğitim kurumlarından yüksek donanımla mezun olarak yüksek öğrenimlerine Türkiye’de devam etmek isteyen Türkmen öğrencileri her iki ülke için büyük bir kazanç olarak görüyoruz. Yükseköğretim Kurulu verilerine göre 2023-24 eğitim-öğretim döneminde Türkmenistan’dan 29.000’den fazla öğrenci ülkemizde öğrenim görmektedir.
Türkiye Bursları programına 1992 yılından bu yana beş binin üzerinde Türkmen öğrenci iştirak etmiştir. 2024 yılında Türkiye Bursları kapsamında burslandırılan Türkmen öğrenci sayılı 45, Türkiye Burslarından istifade eden toplam Türkmen öğrenci sayısı ise 98’dir. Sizin vesilenizle, 2025 yılı için Türkiye Bursları başvurularının 10 Ocak 2025 itibariyle başladığını ve 20 Şubat’a kadar başvuru yapılabileceğinizi genç Türkmen kardeşlerimize duyurmak isterim.
- 2025 yılında Türkiye ile Türkmenistan münasebetlerinden beklentileriniz nedir?
Bildiğiniz gibi ülkelerimiz arasındaki ilişkilerimiz gücünü liderlerimiz ve halklarımız arasındaki yakın etkileşimden ve karşılıklı saygıdan almaktadır. Önceki dönemlerde olduğu gibi 2025 yılında da çok sayıda karşılıklı ziyaret gerçekleşeceğine inanıyoruz. Dışişleri Bakanlıklarımız başta olmak üzere, kurumlarımızın mevcut istişare mekanizmaları üzerinden fikir alışverişini sürdürmeleri ve ilişkilerin ilerletilebileceği alanların ortaya çıkarılması önem arzetmektedir.
Ülkelerimiz arasındaki en önemli işbirliği mekanizmalarından birisi olan Ekonomik İşbirliğine Dair Hükümetlerararası Türk-Türkmen Komisyonunun 8. Dönem Toplantısı’nın bu yılın ilk çeyreğinde Ankara’da düzenlenmesi planlanmaktadır. Bu vesileyle ekonomik ve ticari ilişkilerimiz başta olmak üzere ikili işbirliğimizin yol haritası gözden geçirilecektir.
2025 yılında münhasıran kültür alanında önemli adımlar atmak istiyoruz. Dünyanın birçok ülkesinde faaliyet gösteren Yunus Emre Türk Kültür Merkezi’nin bu yıl içerisinde açılmasını planlıyoruz.
- 2025 yılında enerji alanında işbirliği konusunda beklentileriniz nelerdir?
Bildiğiniz gibi, Milli Lider ve Halk Maslahatı Başkanı Sayın Gurbangulu Berdimuhamedov 3. Antalya Diplomasi Forumu’na katılmak üzere 1-2 Mart 2024 tarihilerinde Antalya’yı ziyaret etmiş, bu vesileyle Sayın Cumhurbaşkanımızla gerçekleştirdiği heyetlerarasıgörüşmenin ardından enerji ve ulaştırma alanında işbirliğimizi güçlendirecek üç belge imzalanmıştır.
2024 yılında enerji gündemimiz bağlamında şüphesiz en önemli gelişme Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Sayın Alparslan Bayraktar’ın 30-31 Temmuz 2024 tarihlerinde Türkmenistan’ı ziyareti olmuştur. Sayın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız, ziyareti çerçevesinde Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov tarafından kabul edilmiş, Türkmen doğalgazının ülkemize ve Avrupa pazarlarına sevki başta olmak üzere, elektrik enerjisi ve madencilik alanında da işbirliğinin ilerletilmesi konusunda ilgili Türkmen yetkililerlegörüşmeler yapmıştır.
Sayın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız ziyareti vesilesiyle basına verdiği mülakatta, Türkiye ve Türkmenistan arasında ilk etapta takas (swap) yöntemiyle iki milyar metreküp (bcm), uzun vadede ise, hazar geçişli bir boru hattı ile 20 yıl boyunca 15 bcm ile toplamda 300 bcm’lik bir hacme ulaşılmasının hedeflendiğini ifade etti. Sayın Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız ayrıca, görüşmelerde Türkmenistan’daki doğalgaz sahalarında ortak üretim konusunun da ele alındığına dikkat çekerek, doğalgaz depolama ve dağıtım konuları da dahil BOTAŞ ve ilgili Türk şirketleriyle Türkmen tarafı arasındaki işbirliği imkanlarının değerlendirildiğini belirtmiştir.
Sizlerin de yakından takip ettiğini bildiğim, Türkmen gazının ülkemize ve Türkiye üzerinden de Avrupa’ya taşınması konusu uzun süredir gündemdedir. Türkmenistan’ın bağımsızlığının ardından ilgili Türk ve Türkmen makamları arasında bazı belgeler imzalanmış ve enerji alanında işbirliğinin ilerletilmesi için önemli görüşmeler yapılmıştır.
Dünyada yaşanmakta olan siyasi ve ekonomik istikrarsızlıklar çerçevesinde, ayrıca yeşil dönüşüm süreci gibi çevre kaygılarının artmakta olduğu günümüzde, Türkmen gazının batı pazarlarına taşınabilmesi için elverişli bir dönemden geçtiğimizi düşünüyoruz. Bu fırsat penceresinin sonsuza kadar açık kalmayacağını düşünerek biran evvel işbirliğine başlanması gerektiği kanaatindeyiz. Dolayısıyla, kısa vadede, mevcut altyapının kullanılarak işbirliğine başlanmasının, orta ve uzun vadede de ihtiyaç duyulabilecek altyapı eksikliklerinin giderilmesi ve yeni yatırımların yapılması suretiyle kurulacak işbirliğinin güçlendirilmesinin kazan-kazan formülüyle işbirliğine katılan bütün taraflara fayda sağlayacağını düşünüyoruz.
- Türkmenistan’ın Türk Devletleri Teşkilatı’yla işbirliğinin geldiği aşamaya dair görüşleriniz nedir?
Türkmenistan, 2021 Kasım ayında düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı 9. Zirvesi’nde Türk Devletleri Teşkilatı’na (TDT) gözlemci üye olmuştur. Bildiğiniz üzere TDT, Türk devletleri arasındaki etkileşimi ve işbirliğini artırmayı amaçlayan bir aile meclisidir. Türkmenistan’ın TDT’ye ve TÜRKPA’ya tam üye olarak katılmasını arzu ediyoruz.
Türkmenistan, TDT’yle ve ilgili kuruluşlarla ilişkilerini geliştirmektedir. TÜRKSOY’un kurucu üyelerinden olan Türkmenistan’ın geçtiğimiz yıl Türk Devletleri Ticaret ve Sanayi Odaları Birliğine tam üye olmasını olumlu bir adım olarak görüyoruz. Türkmenistan TÜRKPA, Türk Yatırım Fonu, Uluslararası Türk Kültür ve Miras Vakfı, Uluslararası Türk Akademisi’yle ortaklığını ilerletmek arzusundadır.
TDT Aksakallar Konseyi Başkanı Sayın Binali Yıldırım, 11-12 Mart 2024 tarihlerinde Aşkabat’ta başarılı bir şekilde düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Aksakallar Konseyi’nin 15. Toplantısına katılmış, bilahare, 10-12 Aralık 2024 tarihlerinde düzenlenen tarafsızlık günü etkinliklerine katılmıştır. Ziyareti vesilesiyle TDT Aksakallar Konseyi Başkanı Sayın Binali Yıldırım’a “Türkmenistan’ın Onursal Halk Yaşlısı” (Türkmen Halkının Fahri Aksakalı) unvanı, ayrıca, “Mahtumkulu Firaki’nin 300. Yıldönümü Şerefine” madalyası ve hatıra nişanı tevcih edilmesi bizler için ayrı birer gurur kaynağı olmuştur.
Türkmenistan Türk Dünyası ailesinin çok önemli bir üyesidir. Türkmenistan’ın yakın zamanda TDT’ye tam üyeliğiyle Türk Dünyasında işbirliğinin daha da güçleneceğine olan inancımız tamdır. Türk Dünyası, insan kaynakları, doğal kaynakları, sosyal ekonomik ve teknolojik kapasitesiyle, bölgede bir refah ve istikrar alanı olarak öne çıkmaktadır. Orta Asya’da ulaştırma güzergahları ve enerji kaynakları açısından stratejik bir konumda bulunun Türkmenistan’ın önemli katkılar sağlayacağına inanıyoruz.
- Tam bir yıldır Türkmenistan’dasınız. Türkmen halkını ve Türkmen kültürünü nasıl buldunuz?
Bildiğiniz gibi 8 Ocak 2023 tarihinde Türkmenistan Devlet Başkanı Sayın Serdar Berdimuhamedov’a Güven Mektubumu sunarak ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Aşkabat Büyükelçisi olarak görevime resmen başladım. Bu bir yıl zarfında Türkiye ve Türkmenistan arasındaki yakın ilişkilerin birçok farklı alanda gelişmesine tanıklık ettim.
Bununla birlikte, Türkmen halkını ve kültürünü de yakından tanıma fırsatı elde ettim. Türkmen muhataplarımızla görüşmelerimizle ve saha ziyaretlerimle Türkmenistan’ın farklı yönlerini keşfetmeye çalıştım.
Bildiğiniz gibi Anadolu’daki Türk halkı Oğuz ve Kıpçak boyları başta olmak üzere Orta Asya’dan batıya göç eden çok çeşitli halklardan oluşmaktadır. Bu itibarla, Türkmenistan’da, Oğuz Türklüğünün merkezinde, halkın yaşayış biçiminin ve kültürünün aslında Anadolu kültürüyle ne derece yakın olduğunu gördüm. Ortak dil, din ve tarih dolayısıyla kültürümüz ve geleneklerimiz birbirine son derece yakındır. Kardeşliğimizi perçinleyen bu özelliğimiz, Türkmenistan’la ilişkilerimizin gelecekte daha da gelişeceğinin teminatı niteliğindedir.
Türkiye’nin, Ata vatanımız olarak gördüğümüz Türkmenistan’daki Büyükelçisi olarak görev yapmak çok büyük bir şeref. Aynı zamanda da çok büyük bir sorumluluk. Büyükelçiliğimizdeki mesai arkadaşlarım ve müşavirlerimizle birlikte Türkiye-Türkmenistan ilişkilerinin daha da ilerletilmesi için çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
Bu vesileyle, Devlet Başkanı Sayın Serdar Berdimuhamedov ve Milli Lider Sayın Gurbangulu Berdimuhamedov başta olmak üzere, ülkelerimiz arasındaki ilişkilerin ilerletilmesine katkı sunan bütün Türkmen makamlarına içten teşekkürlerimi sunuyorum.