İnsanın yaşam boyunca elde edebileceği en güzel alışkanlık kitap okuma; en değerli sermaye de okumadan hasıl olan bilgidir.
Kitap; insanı, hayvani yönlerinden kurtararak, insani yönlerini öne çıkaran bilginin elde edilme araçlarındandır.
“Allah sizi annelerinizin karınlarından hiçbir şey bilmez hâlde çıkardı. Ve belki şükredersiniz diye size kulaklar, gözler ve kalpler verdi.”(16/Nahl, 78) İnsan dünyaya geldiğinde onun tek bir sıfatı vardır; “hiçbir şey bilmeyen”…
Öğrenmeyi kolaylaştırmak için göz, kulak ve kalple donatılmıştır. Akledip mükellef bir varlık olmaya başladığında Rabbi ona yol gösterir. Öğrenmesi gerektiği, öğrenme araçları, öğrenmenin keyfiyeti ve öğrendikleriyle nasıl amel edeceği tafsiyatıyla insana gösterilir.
“Yaradan Rabbinin adıyla oku! O, insanı bir alaktan/ambriyodan yarattı. Oku, senin Rabbin kerem sahibidir. O ki, insana kalemle öğretti. İnsana bilmediklerini öğretti. “(96/A’lak, 1-5) Kur’an-ı Kerim’de de açıkça belirtildiği üzere, insan, yaratılış itibarıyla bilmeye, kendisine gizli görünenleri öğrenmeye, meraklı bir yapıya sahiptir. Daima arayış ve araştırma içindedir. Bu özellik insanda doğuştan başlar. Belirli bir bilgi birikimine sahip olan insanın, bu kadar bilgi bana yeter dediği, âdetten değildir. Yaşanan yıllarla ve zamanla ilgisi yoktur bilginin. Bu yüzden okumanın ve öğrenmenin yaşı yoktur denmiştir.
Kitap okumak için ayırdığımız zaman:
Günümüzde toplum olarak kitap okumayla aramızın iyi olduğu söylenemez. Yapılan araştırmalara göre insanların televizyon karşısında ortalama altı saat, internet karşısında üç saat geçirdiğini gösteriyor. Kitap okumak için ise, günde bir dakika, yılda ise ortalama altı saat ayırdıkları ortaya çıkıyor. Bu verilere göre kitap okumaktan uzak bir toplum içinde yetişiyoruz. Oysaki, okunulan her kitap, şahsiyet binasına konulmuş bir tuğla gibidir. Değerli Üstadlarımızın akıl süzgecinden eleyerek yazdıkları kaliteli kitaplarının değerlerini hiç bir zaman; ne geçmişte, ne gelecekte kaybetmeyeceğini Vatanımızın Lideri Gurbanguly Berdimuhamedov’un kendisinin büyük dedesi Anna amcanın yaşadığı dönemini anlatmak isteyip yazdığı “Alem İçre At Gezer” romanını okuyarak da farkına varabiliriz:
“Yzgant obasynda Anna Gök baý oglunyň aýratyn abraýy, hormaty bardy. Gökdepe söweşinde görkezen batyrlygy we edermenligi üçin onuň adyny, köplenç, Anna serdar diýibem tutardylar. Ýogsa ol asly, gelip çykyşy boýunça şol döwrüň gurply daýhanydy. Bütin Ahalda Anna agany sowatly, okumyş, türkmen halk döredijiligini gowy bilýän adam diýip tanaýardylar. Käbir eserleri onuň diňleýjilere ýatdan aýdyp bermesem bardy.
Anna aga özbaşdak okamaga we öz bilim-düşünjesini artdyrmaga köp wagtyny sarp etdi, şonuň ýaly-da oba çagalaryna ýazmagy we okamagy öwretdi. Onuň ady kitaphon adam hökmünde has uzaklarda-da tanalýar. Elbetde, onuň şeýle kitaphonlygyna hemme adamlar düşünibem baranokdy. Bir ýerlerde del kitap bar diýip eşitse, ähli işini taşlap, uzak ýola gidýän we şol kitaby satyn alyp gelýän pursatlaryny eşidýän käbir adamlar muny aňlamazdylaram. Hatda satmaga diýip äkiden üzümini çelpek ýaly ýukajyk kitaba çalşyp gelen pursatlary, hersi sowgada garaşyp oturan maşgala agzalarynyň hem hymy-symysy bolman duranokdy. Şeýde-şeýde ol iki sany äpet uly sandyk dolusy kitap, golýazma, öz pikir-garaýyşlary ýazylan doly hazyna döretdi. «Akyl sandyklary» hazynasy…” Romanda, Anna amcanın bir yerlerde yeni kitap çıktığını duyduğu gidip, ne pahasına olursa olsun, o kitabı almadan geri dönmediği; kısacası bizim inancımız odur ki, Peygamber Efendimizin (s.a.v) “İlim Çin’de dahi olsa, gidip alın” nasihatine kulak verdiği ve böylece “Akıl sandıkları” isimli bilgilerden dolu iki tane kitaplar hazinesini oluşturabildiği anlatılıyor.
“Kitap, farklı âlemlere açılan bir penceredir”. Okuma ile gerçekleştirebileceğimiz o farklı âlemlere seyahatimiz ise, biz farkında olmasak bile binlerce faydalarıyla bizi donatacaktır.
Kitap okumanın faydaları:
- Okumak can sıkıntısını giderir. Okuyan için iyi bir dost olur.
İnsanın kalp, gönül ve zihni, içinde yaşadığı hayatının darlığının aksine çok geniştir. Birçok insanın daralması, stresi ve anlamsız can sıkıntıları küçük bir dünyaya hapsedilmiş olarak yaşamasındandır. Kitaplar ise, duvarları yıkan, ufukları genişleten, farklı âlemlere tanıklık etmeye olanak sağlayan yardımcılardır.
Kitap, samimi, vefalı ve yakın bir dosttur. İnsanlar seni yalnız bırakır ama kitap bırakmaz. Arkadaşlarına her zaman ulaşamazsın, kitap ise ona dokunduğun her an sana arkadaşlık etmeye hazırdır. Ve okurken paylaştığın sırları asla ifşa etmez.
Arkadaşı kitap olanın, hayat yolculuğu keyifli ve sakin geçer.
- Kitap okumak, insanın zekasını açar.
Okumak ve okudukları arasında akıl yürütmek, kişinin zihnini güçlendirir. Beynin çalışma mekanizması olan nöronların bağlantı sayısını arttırır. İnsan duyduğu ve okuduklarını daha iyi anlar, akıl yürütür ve bilgiden bilgi üretme yeteneğini kazanır. Bunu bedenin çalışma sistemine benzetebiliriz. Bedenin spor ve antrenmanla çalışması güçlenmesini, güzel görünmesini ve sağlıklı olmasını sağlar. Kitap okuma ise, beyin ve kalbin sporudur. Anlama ve anlatma yeteneğinin hem de akıl yürütmenin gelişip güzelleşmesine katkı sağlar.
- Kitap okumak, bireyde kelime dağarcığını genişletir:
Kitap okuma alışkanlığı edinmiş insanlar sathi düşünür, sathi konuşurlar. Okumayı seven insanlar güzel konuşur ve konuştukları, insanlar tarafından büyük bir istekle dinlenir. Konuşmayı güzel ve zengin kılan, kelime hazinesinin genişliğidir.
Okuyan insanlar, geniş bir kelime hazinesine sahip olduklarından, anlamlı ve muhataplarının anlayacağı şekilde konuşurlar. Tekrara düşmedikleri ve muhatabı yormadıkları için bulundukları her yerde beğeniyle dinlenirler.
- Kitap okumak insanın düşünce ufkunu geliştirir:
Her kitap yeni bir hayattır, yeni bir insandır ve ne kadar çok kitap, çok insan; o kadar, hayatta diğer insanlara göre bir adım daha öndesindir. Kitaplarda yazarların canlandırdıkları karakterlerin yaptıkları hatalarını, başarılarını, doğrularıdır yanlışlarını bizler birer tecrübe olarak hayatlarımıza almış oluruz.
Okumak insan için binlerce belki, on binlerce farklı tecrübe ve düşünme neticesini harmanlar; hikmet, basiret ve feraset olarak yaşamına aktarır.
- Kitap okumak insanı olgunlaştırır:
Okuyan insanlar anlama faaliyetinin temel taşlarından olan konsantrasyon konusunda sıkıntı yaşamazlar.
Okumak; okuyana odaklanma melekesi kazandırır, tecrübe kazandırır ve okuyanı olgunlaştırır.
Okuyan, iki hayat yaşayan insan gibidir. Biri kendi hayatı, diğeri ise okuduğu kitaplardan öğrendiği hayatlardır.
İnsanlar dışardan baktıkları zaman okuyan insanın farkını hemen anlarlar. Çünkü, kitap okuma alışkanlığı olan insanların çoğu, nerede nasıl davranmaları gerektiğini bilir ve ona göre davranırlar.
- Kitap okumak bireye özgüven kazandırır:
Kitap okuma alışkanlığı, insanı boşluktan ve değersizlikten kurtarır. İnsanı yıpratan ve hayatını anlamsız kılan şey boşluk, malayani işlerle uğraş ve bunların doğurduğu hiçlik ve değersizlik duygusudur. Okuma insana artı değerler katar: zihni ve beyni, faydalı şeylerle uğraşmaya yöneltir ve birey, kendi hayatına ve çevresine değer kattığını hissettikçe kendisine olan özgüveni artar.
Kitap, okul gibidir ve öğrencisini yumuşaklık, hassaslık ve merhametle eğiten bir öğretmen gibi; insanı adım adım terbiye eder.
Okunulan her kitap, şahsiyet binasına konulmuş bir tuğla gibidir.
- Kitap okumak stresi azaltır:
Okumak en iyi antidepresandır. Okuyanı sakinleştirir. Disipline eder.
David Louis ‘e göre, sadece 6 dakika sessizce kitap okumak, kalp atışını dengeler, kaslardaki gerginliğin azalmasına yardımcı olur.
- “Hayır” diyebilmeyi öğretir:
Kitap okumak, çevremizdeki tüm boş işlere, oyunlara… vs. hatta bizi çağıran arkadaşlarımıza dahi, “Hayır, benim işim var. Ben gelemem” demeyi öğretiyor. Zamanımızı verimli harcayabilmemize yardımcı oluyor.
Kitap okumanın sağlık için faydaları:
- Kitap, zihnin ve kalbin beslenme kaynağıdır. Beden, ihtiyacı olmayan besini almadığında zayıflar, hastalanır, sahibine fayda sağlamadığı gibi, büyük bir yük haline gelir.
Kalbimiz ve zihnimizde böyledir. Bilgi, düşünme ve üretme faaliyetini yapmadığında hantallaşarak dış saldırılara açık hale gelir ve sahibini yormaya başlar.
- Gözlerimiz gün boyu baktığımız milyarlarca şeyi görme ve gördüklerini de algılayabilmek için her an beyne transfer etme işlemini gerçekleştirmek zorunda kalıyor. Ve bu da çoğumuz tarafından fark edilmese bile, gözlerimizin onca işlevi gerçekleştirirken yorulmasına sebep oluyor. Ve kitap okumanın gözlerimiz için en faydalı yönü, bireyin kitabı okurken yukardan aşağıya doğru , satırın başından sonuna kadar düzenli olarak sağa-sola hareket etmesini sağlıyor olmasıdır. Bu hareketin düzenli olarak gerçekleştirilmesi sonucunda hem gözlerimizin yorgunluğu giderilmektedir hem de uzaktan olsun, yakından olsun görme yeteneğimizin olumlu yönde etkilenmesine sebep olmaktadır.
- Okumak, en iyi beyin antrenmanıdır. Hayatı boyunca kitap okuyanların yaşlandıklarındaki “Alzheimer” riski okumayanlara göre çok daha azdır.
Okuma; insanın gelişerek olgunlaşmasına yardımcı olur. İnsan okudukça kendi hayatında olup biten her şeye akıl yürüterek anlam verebilir. İnsan okuyarak, doğruyu yanlıştan, İyiyi kötüden, kendisi için neyin değerli ve ya neyin değersiz olduğunu akıl ve mantık süzgecinden geçirerek ayırt edebilir ve kendisi için en doğru seçimleri yapabilir. Şair Yunus Emre’nin de söylediği gibi:
“ İlim ilim bilmektir.
İlim kendin bilmektir.
Sen kendini bilmezsin.
Ya nice okumaktır.”
İlim, sonsuz bir okyanustur. Okuyarak ilim sahibi olabilmek ise okyanusun üzerinde rüzgara göre sessizce ilerleyebilmektir. Her insan, bu ummandan kendi kapasitesi kadar faydalanabilir ya da bu ummana damlalar bırakabilir.
Hakikat yolculuğuna bilmek, bulmak ve yaşamak için çıkarsın. Kendine yürümen gerekir önce, kendini bilmen, kendi kuytularında bir bilinmezlik okyanusu gibi uzanan yüreğindeki derin ve geniş denizlere kulaç açman gerekir. “Kendimiz dışında nereye koştuysak, gurbette kaldık.” diyor ya Üstadımız Nurettin Topçu, önce kendine yürüyerek, kendini bilerek ve bularak yollara çıkman gerekir…
Kitap okumanın başka bir özelliği, yabancı ülkelerin yaşam tarzlarını, kültürlerini; o ülkelere ait kanunlardır yasalarıyla ilgili birçok bilgileri edinmemize yardımcı olur. Bu bilgilere okuyarak erişebilmek ise, gezmeyi, görmeyi sevenler için kısacası, öğrenmeye açık olan her insan için iyi bir kaynakçadır.
Günümüzde çoğu gelişmiş ülkelerde her geçen gün, her geçen saat, her geçen dakika milyarlarca insanlar tarafından sevilerek okunulmakta olan kütüphanelerdeki kitapların binlerce çeşidinin bizim Vatanımız Türkmenistan’da da ve şimdilerde eğitim gördüğümüz ülke Türkiye’de de hiç bir sorunsuz bulunuyor olması, hem biz öğrenciler için, hem Türkmenistan vatandaşları için, hem- de Türkiye vatandaşları için devlet tarafından sunulan çok iyi bir ayrıcalıktır.
Biz, öğrencilere ve Türkmenistan vatandaşları için sunulan bu güzel ayrıcalıklardan dolayı, öncelikle kendi ülkemizin Lideri Gurbanguly Berdimuhamedov’a hem de eğitim gördüğümüz ülkemizin Lideri Recep Tayyip Erdoğan’a, kendi adımdan ve benimle birlikte eğitim gören arkadaşlarımın adından teşekkürlerimi sunuyorum!
Faydalandığım kaynaklar:
- Kur’an-ı Kerim’in (16/Nahl, 78) suresi; (96/A’lak, 1-5) suresi
- https://t24-com-tr.cdn.ampproject.org/v/s/t24.com.tr/amp/haber/tuik-verilerine-gore-turkiyede-kitap-okumaya-ayrilan-zaman-gunde-sadece-1-dakika,370472?amp_js_v=a3&_gsa=1&usqp=mq331AQFKAGwASA%3D#aoh=15923070092928&csi=1&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&_tf=%251%24s%20alan%C4%B1ndan&share=https%3A%2F%2Ft24.com.tr%2Fhaber%2Ftuik-verilerine-gore-turkiyede-kitap-okumaya-ayrilan-zaman-gunde-sadece-1-dakika%2C370472
- Türk klasiklerinden “ Yunus Emre- Şiirlerinden seçmeler” kitabı
- G.Berdimuhamedow “Alem içre at gezer” romanı
Nuray Garabayeva, Ankara Üniversitesi öğrencisi.