Türkmen dili yalnızca bir iletişim aracı değildir — o, zengin ve kadim bir mirasın, görkemli bir tarihin, şiirsel bir geleneğin ve yüzyılların hikmetini ve güzelliğini yansıtan kelime hazinesinin mirasçısıdır. Bu dil, Türk dünyasının en büyük şairlerinden biri olan Magtymguly Pyragy’nın dilidir ve onun dizeleri nesiller ve sınırlar ötesinde yankılanmaya devam etmektedir.
Merkezi Asya dillerine derin bir tutkuyla bağlı biri olarak, her zaman Türkmen dilini öğrenmek istedim. Ancak güvenilir ve kapsamlı öğrenim materyalleri bulmakta sık sık zorluklarla karşılaştım. Bu nedenle, hukuk bilimleri uzmanı Dr. Dovran Orazgylyjov’un öncülüğünde yayımlanan Makul Sözlüğün çıkışından sadece memnun değil, aynı zamanda gerçekten heyecanlıyım.
“Makul İngilizce–Türkmence Sözlük: Genel, Hukuk, İşletme, Tıp, Yapay Zeka, Spor” başlıklı bu eser, dünyanın en büyük çevrim içi kitapçısı Amazon’da şimdiden dikkate değer bir başarı elde etti. “Vocabulary Books” yeni çıkanlar kategorisinde yayımlandığı ilk günlerde #1. sıraya yerleşti — bu, Türkmen diline yönelik artan küresel ilginin ve onun günümüz dünyasındaki öneminin açık bir göstergesidir.
Türkmen dili sadece Türkmenistan’da konuşulmamaktadır. Afganistan, İran ve Türkiye’de milyonlarca; Rusya, Irak ve dünyanın diğer bölgelerinde ise yüz binlerce Türkmen’in ana dilidir. Özellikle Türkiye’de, dil kökleriyle yeniden bağ kurmak isteyen çok sayıda Yörük ve Türkmen topluluğu vardır. Hatta ailemde ve arkadaş çevremde bile Türkmence öğrenmek isteyen birçok kişi var. Bu sözlüğün onların bu yolculuklarına en güçlü desteği sağlayacak bir araç olduğuna inanıyorum.
Türkmen dili, Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesi ve Özbekçe ile kardeş bir dildir. Türkmence öğrenmek, yalnızca bu dilleri anlamanın kapısını aralamakla kalmaz, aynı zamanda Türk dünyası içerisindeki kültürel bağları da güçlendirir. İngilizce konuşanlar içinse, bana göre, Makul Sözlük şimdiye kadar yayımlanmış en kapsamlı ve erişilebilir kaynak niteliğindedir.
Bu kitabı daha da değerli kılan unsur ise giriş bölümüdür. Burada Türkmen dilinin tarihi, Türkmen halkı ve Türkmenistan Devleti hakkında zengin bir panorama sunulmaktadır. Bu yıl Türkmenistan, bağımsızlığının 34. yılını ve daimî tarafsızlığının 30. yılını kutlamaktadır — ülkenin barışa, istikrara ve uluslararası işbirliğine bağlılığını yansıtan kilometre taşlarıdır.
Bu yayının zamanı da son derece anlamlıdır. Türkmenistan, bölgede giderek artan bir diplomatik lider olarak tanınmakta, Birleşmiş Milletler ile örnek işbirliği ve barışın teşviki konusundaki aktif rolüyle öne çıkmaktadır. Nitekim, 2025 yılı BM ile işbirliği içinde “Barış ve Güven Yılı” ilan edilmiştir — bu tema, Türkmen kültürüne ve diline içkin değerlerle güçlü bir şekilde örtüşmektedir.
Ayrıca Türkmenistan’a yabancı yatırımlar artmaktadır ve Türkmen diline hâkimiyet, iş insanları, diplomatlar ve uluslararası kuruluşlar için stratejik bir avantaj haline gelmektedir. Ancak önemine rağmen, yapay zeka araçları hâlâ Türkmen dilini etkili bir şekilde çevirmekte zorlanmaktadır. Bu nedenle Makul Sözlük, sadece öğrenenler için değil, aynı zamanda yapay zekâ modelleri ve dijital dil araçlarının geliştirilmesi için de temel bir kaynak olma potansiyeline sahiptir.
Merkezi Asya dilleri — özellikle Özbekçe ve Türkmence — üzerine çalışan bir araştırmacı olarak, bu sözlüğü Türkmen dilini öğrenmekteki birincil ve en güvenilir kaynağım olarak görüyorum. Kapsamlı olmasının yanı sıra, her kelimeye dair açık ve net açıklamalar içermesi, hem çeviriyi hem de dil edinimini büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır.
Dilsel değerinin ötesinde, bu kitabın medeniyetler arasında köprü kurarak Orta Asya’yı Batı dünyasına, özellikle de Avrupa’ya bağlayacağına inanıyorum. Avrupa Birliği’nde Türkmenistan’a yönelik ilgi giderek artıyor ve hatta AB yetkililerinin bile diplomatik ve kültürel angajmanlarının bir parçası olarak Türkmen dilini öğrenmeye başladığını biliyorum.
Türkiye’de ise Türkmen dilini öğrenme hevesi özellikle güçlüdür. Milyonlarca Türkmen kökenli insan, ata dilleriyle yeniden bağ kurmayı arzulamaktadır. Makul Sözlük, onlara bu yolda pratik ve kültürel açıdan zengin bir imkân sunmaktadır. Bu kitabın, Türkmen dilinin yeniden canlanmasında ve dünya çapında tanıtılmasında temel bir eser haline geleceğine inanıyorum.
Dr. Dovran Orazgylyjov’u bu olağanüstü başarısından dolayı yürekten tebrik ediyorum. Makul Sözlüğün yalnızca Türkmenistan’da ve Türkiye’de değil, tüm Türk dünyasında, Avrupa’da ve ötesinde de tanınmasını içtenlikle diliyorum. Bu yalnızca bir sözlük değildir; o, bir kültürel köprü, diplomatik bir araç ve dünyanın en güzel dillerinden biri olan Türkmen dilinin kutlamasıdır.
DERYA SOYSAL
Derya Soysal, Türkmenistan ve Özbekistan Dışişleri Bakanlıkları tarafından akredite edilmiş Belçikalı bir gazeteci ve araştırmacıdır. EU Reporter gibi uluslararası medya kuruluşlarıyla çalışmakta olup, EUReflect dergisinin editörüdür. Avrupa Birliği – Orta Asya ilişkileri konusundaki uzmanlığıyla tanınmaktadır. Eğitimini Université libre de Bruxelles’de tamamlamıştır.
Çalışmaları; akademik sunumlar, konferanslara katılım ve medya görünümlerini içermekte olup, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan ve Türkmenistan’ın dış politikasının — özellikle de olumlu tarafsızlık doktrininin — tanıtılmasına önemli katkılar sağlamıştır.
2025 yılında, çabaları özellikle Türkmenistan’ın uluslararası girişimlerini desteklemeye odaklanmıştır. Bunların başında, Birleşmiş Milletler ile iş birliği içinde ilan edilen Uluslararası Barış ve Güven Yılı gelmektedir. Türkmenistan Dışişleri Bakanlığı tarafından verilen akreditasyon, onun Türkmenistan ile küresel toplum arasındaki insani ve bilgilendirici diyaloğu güçlendirmedeki rolünü resmileştirmektedir.