Azerbaycan’ın bölgenin Türkçe konuşan devletlerinden biri olan Asya ve Türkmenistan ile genişleyen ilişkileri, yeni gerçekliklere doğru gelişerek stratejik bir düzeye yükseliyor.
Azerbaycan Devlet Petrol ve Sanayi Üniversitesi Öğrenci Sendikaları Komitesi, Kontrol-Denetim Komisyonu Başkanı Sanan Huseynov, “AtaVatan Türkmenistan” dergisinde konuyla ilgili yazı yazdı.
Azerbaycan-Türkmenistan ilişkileri kadim bir tarihe sahiptir. Dolayısıyla Azerbaycanlılar ve Türkmenler aynı köklere, kültüre ve kadim tarihi geleneklere sahiptir. Bu halklar aynı zamanda dil ve din açısından da birleşmişlerdir. Türkmenler, Asya halkları arasında milliyet bakımından Azerbaycanlılara en yakın halklardan biri olarak kabul edilmektedir. Her iki halk da Türklerin Oğuz boyundandır.
Ülkelerimiz arasındaki diplomatik ilişkiler Haydar Aliyev ismine dayanmaktadır. Ayrıca Haziran 1999’da Bakü’de Türkmenistan’ın büyükelçiliği açıldı ve üç yıl sonra – Ekim 2002’de Azerbaycan’ın büyükelçiliği bu ülkede faaliyete geçti.
Haydar Aliyev’in değerli takipçisi Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Türkmenistan’a ardı ardına yaptığı ziyaretler, ülkelerimiz arasında üst düzey ilişkilerin daha da geliştirilmesine ve karşılıklı çıkar alanlarında işbirliğinin güçlendirilmesine katkıda bulunmaktadır. Devlet Başkanının Türkmenistan Devlet başkanı Serdar Berdimuhamedov ile yaptığı görüşmeler her zaman ikili ilişkilerin gündemindeki güncel konuların tartışılmasına ayrılmıştır. Tüm toplantılarda sosyo-ekonomik, bilim, eğitim, sağlık gibi çok yönlü reformlara ilişkin temel devlet programları kabul edildi.
Ayrıca tarihe baktığımızda, 2007 yılında Azerbaycan ile Türkmenistan arasında ekonomik ve insani işbirliği konusunda hükümetlerarası ortak bir komisyon kurulduğunu ve komisyonun bugüne kadar sonuncusu olmak üzere 6 toplantısının yapıldığını görürüz. 29 Kasım 2022’de Bakü’de düzenlendi. Toplantı sonunda hükümetlerarası komisyon eşbaşkanları 6. Toplantı sonuçlarına ilişkin Protokol’ü imzaladı. Belgede ekonomik ve ticari, enerji, ulaştırma, tarım ve gıda güvenliği, kentsel planlama ve mimarinin yanı sıra diğer alanlardaki işbirliğinin güçlendirilmesi öngörülüyor.
Azerbaycan ile Türkmenistan arasındaki ticaret hacmi 377,25 milyon ABD doları oldu. Bu, 2021 yılının ilgili dönemine göre 6,8 kat daha fazla. Ancak 2021 yılında ticaret ciro hacmi 105,03 milyon ABD doları oldu.
Azerbaycan topraklarından yapılan toplam transit taşıma hacmi 8,3 milyon ton oldu. Bu geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 82 oranında bir artış anlamına geliyor. Petrol ve petrokimya endüstrisi ürünleri, Azerbaycan topraklarından demiryolu ile Türkmenistan’a (veya ters yönde) taşınan transit kargonun ana bölümünü oluşturmaktadır.
Hazar Denizi havzasında yaklaşık 10 gemi (2 RoRo, 5 tanker ve 3 kuru yük gemisi) faaliyet göstererek Azerbaycan limanlarına giriyor ve Türkmenistan bayrağı altında seyrediyor. Bakü Limanı, ulaşımı teşvik etmek amacıyla Türkmenistan bayrağı altında seyreden gemilere yönelik liman ücretlerinde tek taraflı olarak taviz verdi. Aynı zamanda Bakü Tersanesi’nde Türkmen firması “NT Flagman”a ait üç ayaklı yüzer cihazın (Lift Boat) gövde blokları ve ayaklarının bağlanması, tahrik sistemlerinin ve kaldırma vinçlerinin revizyonu işi başarıyla tamamlandı ve müşteriye teslim edildi.
Ülkelerimiz arasında petrol ve doğalgaz alanındaki ilişkilerin özel bir önem taşıdığını belirtmemiz gerekiyor. Burada, geçen Ocak ayında Aşkabat’ta imzalanan “Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkmenistan Hükümeti arasında Hazar Denizi’ndeki “Dostluk” sahasının hidrokarbon kaynaklarının ortak araştırılması, geliştirilmesi ve işletilmesine ilişkin Mutabakat Zaptı’nı vurgulamamız gerekiyor.
Azerbaycan, Hazar Denizi’nde her zaman diyalog, karşılıklı anlayış, işbirliği ve istikrar ortamının yaratılması için çaba sarf etmiş ve Hazar Denizi’nin hukuki statüsünün belirlenmesi konusunda inisiyatif alan ilk ülkelerden biri olmuştur. Bu çabalar, tüm kıyı ülkelerinin tutumlarının bir araya getirilmesine ve Hazar Denizi’nin bölünmesi konusunda ortak bir anlaşmaya varılmasına hizmet etti. Hazar’a kıyısı olan devletler arasında uzun yıllar süren müzakereler, karşılıklı uzlaşma ve pozisyonların yakınlaşması sonucunda 2018 yılında Hazar Denizi’nin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme imzalandı.
Ülkelerimiz iyi komşuluk ve tarihi dostluk ilişkileriyle, siyasi, ekonomik, insani ve diğer alanlardaki stratejik ortaklık ilişkileriyle birbirine bağlıdır. İki ülke arasında stratejik ortaklık ilişkileri var. 8 Ağustos 2017 tarihinde Bakü’de “Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkmenistan arasında stratejik ortaklığa ilişkin Bildiri” imzalandı.
Azerbaycan ile Türkmenistan arasındaki ikili ve çok taraflı ilişkilere önemli ve olumlu etki yapan faktörlerden biri de parlamentoların karşılıklı faaliyetleridir. İki ülke uluslararası parlamenter organizasyonlarda da birbirini destekliyor ve başarılı işbirliklerine imza atıyor. Azerbaycan Milli Meclisi ile Türkmenistan Halk Maslahatı arasında yakın zamanda işbirliğine ilişkin Mutabakat Zaptı’nın imzalanması tesadüf değildir.
Ülkelerimiz arasında çeşitli alanlarda genişleyen ve derinleşen işbirliği ilişkileri, dost ve kardeş ülkeler olan Azerbaycan ve Türkmenistan’ın bugüne kadar elde edilen dinamikleri artırarak yeni işbirliği yönleri belirlemeye devam edeceğini göstermektedir.