Türkmenistanyň sazlaşykly ösýän nebitgaz pudagy, aýratyn-da, dünýäde iri «Galkynyş» gaz känini işläp taýýarlamak wezipesi innowasion çözgütleriň yzygiderli ornaşdyrylmagyny talap edýär. Bu ulgamyň hünärmenleri Türkmenistanyň hormatly Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň hem-de türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň öňde goýan wezipelerini üstünlikli çözýärler.
«Türkmengaz» DK-nyň Ylmy-barlag tebigy gaz institutynyň «Galkynyş» gaz känini toplumlaýyn öwrenmek we ylmy taýdan esaslandyrylan taslamalary düzmek» bölüminiň «Galkynyş» gaz känini işläp geçmek we halkara gaz geçirijileri» barlaghanasyna ýolbaşçylyk edýän tehniki ylymlaryň doktory Irina Iliniçna Lurýewanyň alyp barýan işleri aýdylanlara mysaldyr.
Türkmenistanda giňden bellenilýän Nebitgaz senagaty we geologiýa işgärleriniň gününiň öň ýanynda Irina Lurýewa bilen “ussatnews” neşiri söhbetdeş boldy. Şol söhbetdeşlikde dünýädäki iň uly gaz känleriniň biri bolan “Galkynyş” gaz käni boýunça gürrüň edildi.
— Irina Iliniçna, häzir «Galkynyş» gaz käni dünýäniň energetika giňişliginde uly gyzyklanma döredýär. Bu ägirt uly gaz känini işläp taýýarlamagyň häzirki tapgyry barada giňişleýinräk aýdaýsaňyz!
— Dogrudan-da, «Galkynyş» gaz käni diňe Türkmenistan üçin däl-de, eýsem, tutuş dünýä üçin hem strategik taýdan möhüm çeşmedir. Bilşimiz ýaly, bu taslama bolan gyzyklanma yzygiderli artýar. «Galkynyş» gaz känini işläp taýýarlamagyň çaklamasy ýatagyň 7 tapgyrda özleşdirilmegini göz öňünde tutýar.
«Galkynyş» gaz käniniň täsinligi gazyň gorlarynyň uly möçberinde, gaz ýataklarynyň örän uly çuňlukda ýerleşmeginde, onuň turşy düzümleriniň ýokary bolmagynda we çylşyrymly geologik şertlerinde jemlenýär. Gäz känini netijeli işläp taýýarlamak üçin biz innowasion tehnologiýalaryň toplumyny, şol sanda uly çuňlukdaky guýulary burawlamak, ýokary dünýä standartlaryna laýyk gelýän gazy toplamak we taýýarlamak ulgamlaryny ulanýarys. Ekologiýa howpsuzlygy we tebigy serişdeleri oýlanyşykly peýdalanmak meselelerine aýratyn üns berilýär. Bu tehnologiýalaryň ulanylmagy netijesinde gazy çykarmagyň ýokary görkezijilerini gazanmak we gazyň dünýä bazaryna durnukly iberilmegini üpjün etmek başartdy.
— «Galkynyş» gaz känini geljekde özleşdirmegiň mümkinçilikleri nähili?
— Häzirki wagtda «Galkynyş» gaz käniniň synag-senagat birinji tapgyry alnyp barylýar. Ýakyn ýyllarda biz özleşdirmegiň ikinji, üçünji we dördünji tapgyrlaryna geçilmegi netijesinde gazyň çykarylyşynyň düýpli ýokarlanmagyna garaşýarys. Şol tapgyrlary amala aşyrmaga gönükdirilen maýa goýum taslamalary işjeň ara alnyp maslahatlaşylýar.
Tehnologiýa işlerini amatlaşdyrmak işimiziň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Biz kükürdi we kömürturşy gazyny peýdalanmagyň mümkinçiliklerini öwrenýäris, ol gazy çykarmagyň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik bermek bilen çäklenmän, eýsem, daşky gurşawa ýaramaz täsiri peseltmäge ýardam eder.
Gaz känini tapgyrma-tapgyr özleşdirmegiň maksatnamasy maýa goýum akymlaryny çeýe dolandyrmaga hem-de täze tapgyrlara geçilende toplanan tejribäni nazara almaga mümkinçilik berýär. Geljekde gazyň bir ýylda çykarylyşyny 200 milliard kub metre golaý ýetirmek meýilleşdirilýär.