Ýagty jahana inen her bir ynsana ýaşamak paýy we ýaşamak bagty berlen. Durmuşda çyn ýürekden söýýän ugurtapyjy adamlaryň “jan” , “döneýin” sözüne maýyldyr adamzat. “Göwün göwünden suw içer” diýlen pähim bar. Dürli ýaşda bolsaň-da, gulaga ýakymly we hoş sözler ilse, bir gez beýgelen ýaly bolýarsyň. Göwün göteriji jümleler ýaşaýşa, söýgä bolan gönezlikdir. Gözüň ýitiligi, duýgurlygy, ynsanperwerligi söýginiň jümmüşine atarýar. “Göz görmekden-ynsan söýgüden doýmaz” diýen aýtgy bar. Söýgi dünýäsiniň çuňluklaryna aralaşsaň, dury suwdan ganana meňzärsiň. Edil şonuň ýaly, kalbyň terliginde göwün ýüwürtmesi bardyr. Ynsan durmuşynda söýgi özboluşly dünýädir, halk hakydasynda ebedi ýaşaýan synagdyr. Akylyň synagy bardyr, söýgi syryny saklaýan ynsan mähek daşdyr.
Maşgala binýadynyň düýbüni mäkäm tutjak bolsaň, akyla däl-de, ilkinji nobatda ýürege gulak salmalydyr. Ýaşlar gam laýyna batman, akyl paýhasyň ýumagyny çözlemeli we ybrat almalydyrlar, üstesine, söýginiň bar güýji göreçdedigine pugta bil baglamalydyrlar. Uz ýörişli görmegeý gyzlara syn bilen nazar aýlamak-munuň özi söýginiň ilkinji basgançagydyr. Syn bilen edaly, zynatly gyza ýa-da syratly ýigide birbada baha bermek çetin. Bu babatda akyldar şahyr Magtymguly “Sarp eýleýir aşyny” atly goşgusynda:
Adamzady tanyp bolmaz syn bilen,
Synaşmagan bilmez kişi kişini.
diýip baha berýär. Hakykatdan hem, adamzady daş keşbinden asla tanap bolmaz, „Ýüpek donuň içinde ýagşy-ýaman tanalmaz“ diýen nakyl bar. Söýgi meselesinde ebeteýini tapsaň, jibrinmeklige, howlukmaçlyga birjik-de ýol bуrmeli däl, beýleki bir tarapdan, netijesiz hyýallara aldanmazlykdyr. Hak söýginiň bellibir bahasy bolmaz, hut şonuň şanyna söwer ýaryň näzini çekeniň aýby ýokdur. Yşk sözleder “Ýary baryň-näzi bardyr”. Berdaşly hak aşyklaryň „Hoş söz bilen gandyrdyň, näzli ýarym geler bolsaň, gel indi, yşkyň ody ýakdy janym, yşk dünýämi saz eýle, söýýän diýen sözleriňi goýmagyl janym, senden özgä gyýa göz bilen bakmaryn“ diýen içgepletmeleri bardyr. Garaşmak bilen sabyr käsesiniň dolandygyny, garaşmak peýwanasynyň ýetendigini äşgär edýär. Garaşmaklygyň, wadaňda durmaklygyň,ygrarly bolmaklygyň, takat etmekligiň nepi degýänligi gümansyzdyr. Ýürekde yşkdan göz hem bolansoň, yşk söýgüsini imrindirýär. Ilkinji söýginiň gözden başlanýandygy jedelsizdir.
Görseň, owadan dünýämizde hoşboý ysly gülleriň bolşy deýin göze mähir, nur çaýýan, ter güle meňzeýän, özüne bendi eýleýän gözeller bardyr, zyba ýörişli gyzlarda eglendi gözüm, aşyk bolmuşam, yşkyň başy bakyşdadyr diýip, söýgi duýgusyny taryp edýän ýigitler bar. Dana şahyr Magtymgulynyň nygtaýşy ýaly, “Gözel bardyr ne hajat istese beresiň geler”. Çyn gözelleri saýlap seçip almak ýigitlere bagly, başga bir tarapdan, köplenç, gyzlara-da dahyllydygy hakdyr.
-2-
Asyrlarboýy hakydamyzda “Gyz gapysy şa gapysy, müňüsi geler, biri alar” diýen pähim ýaşaýar. Ýigitler güli söýse, tikeninem söýmelidirler. Söýginiň ody bilen bir hatarda oýny-da, lezzeti-de bardyr.
Söýgi babatda söz açylanda, esasy bellemeli zat, göriplik, bahyllyk, göwne degmeklik bardyr, bu düşünje il içinde oňlanylmaýar, tersine, ýiti tankyt astyna alynýar, ýazgarylýar. “Kişi aýby öňünde, öz aýby arkasynda” diýlen nakyl bar. Gynansak-da, aşyk-magşuklaryň ortasyna düşýän garaçomaklar bar, olaryň maksady zowal döretmek, söýgini şowsuzlyga duçar etmekden ybaratdyr, “Bahylyň bagy gögermez, gögerse-de miwe bermez” diýlen pähim bar, her niçigem bolsa, hak aşyk-magşuklaryň islegi, maksady myrat tapýar. Ynsan söýgüsiniň durmuşyna guwanyp, buýsanyp ýaşamaly zamana geldi.
Durmuşda “baýlyk” diýen düşünje bar. Ýaş ösdürimlerimiz maddy baýlygyň aşygy bolmaly däldirler, altyn-kümşe teşne bolýanlar utulýandyrlar, munuň şeýledigine durmuş synagy güwä geçýär. Ruhy baýlyk söýgi durmuşynyň hamyrmaýasydyr. Maddy baýlyk bilen ynsan söýgüsi ölçenilmeýär, tersine, tylla terezde ruhy baýlyk ölçenilýändir, nebsewürligiň gözüne ok ursaň, bagtyň menzilleri rowandyr.
Durmuş- bu bir synag. Iň esasy zat, gudaçylykda ylalaşyk gazanmak mahsusdyr, altyn-kümşe guwanyp, perzendiň bagtyny ýatyrmazlykdyr.Gyz ýa-da ýigit maşgala saýlanda gurply maşgalanyň baýlygyny göz öňünde tutsa, utýan wagtyndan utulýan wagty köpdür. Sähelçe zada gaharyň getirip, süňňiňi gyzdyryp ýakyn maslahatçylaryňy ter etmezlikdir .Şeýtana duşup, ýaý deý gytak gaşlaryňy ýazman, kirpigiňi ok dek atmak ynsana ýaraşmaz. Durmuşda gabanjaňlyga, gaharjaňlyga, öýke-kinä, men-menlige orun ýokdur, bu nädogry pikire çümüp, gulak gabardyp gala alan, megerem, ýokdur. Dogrusyny aýtsak, netijesiz jedeller, göwnüýetmezçilikler iki tarapa-da haýyr getirmez.
Gowusy, ynsan söýgüsinde “aýtdy-diýdä” gulak asmazlykdyr. Şu nukdaýnazardan “Awy azyk bilen tutarlar, adamy- söz bilen” diýen jümleler biygtyýar seriňe gelýär. Akyldar şahyr Magtymguly „Berme pelege“ goşgusynda “Gören göz jort atar eşden gulaga” diýip hak aýdýar. Gulagyň eşidenine däl-de, gözüň görenine ynanmaly. Gulak biçäredir, ýagşy-ýamany, göwne ýakar-ýakmazy dessine ýuwudar, üstesine, ynsany igleder, gam-gussa getirer. Owalbaşda adamzat iglände gulakdan igleýändir, başga bir tarapdan, ynsanyýet gulakdan semreýändir. “Boýuň düýe ýaly bolandan, akylyň düwme ýaly bolsun” diýmegiň özünde uly many ýatyr. Halk hakydasy göwher, tylla saklanýan hum ýaly bir zat. Akyl- paýhasa gulak asan ýagşy.
Ene-atalar söýgi, terbiýe meselesinde yz çalandyrlar, olaryň geçen çuň manyly ýoly özboluşly mekdepdir. Ozaly bilen mukaddes saçagy, dünýä inen çagany, täze gelin gelse, täze awtoulagy ýüzüne sylmagy adaty däbe öwren dana halkymyz bar, şuglasyny saçýan däp-dessurlar dowam edýär. Garyndaşlyk açmak we ogul öýermek,
-3-
gyz çykarmak, toý etmek bagtyna guwanmak türkmeniň köňül küýsegi, ene-atanyň mukaddes borjy. Ýaşy ýetmişe ser uran enäniň pendi.
Oglum, dykgat bilen diňlegin, “Gyzy aşygyna ber, nany ajygana” diýen aýtgy bar. Oglum bilen aljak gelinligimiň öz aralarynda habary bolansoň, gudaçylyga gidip, döwletli maşgalanyň gapysyny açdym. Ylalaşyga gelinçäň iki tarapynyň aňyrsy-bärsi idelýär, yzarlanylýar. Gepiň gysgasy, “döwletliden döwlet ýoksun” diýen köňül arzuwymyz wysal boldy, gelin öýümiziň törüni bezedi. Iki tarap üçinem gelin göwni ynjamasa ýagşy, gulak dyndyrsa, belki, şondan uly baýlyk bolmasa gerek ahbetin. Gelen gelin öýe gut getirermiş. Dünýä inen ilkinji agtygymyň adyna Bagtyýar dakdym. Ene-atasy bagtly bolsa bolýar diýen manyda yşarat etdiler. Ýaşmakly gelnimiň sylagam bar, hormatam.
„Adam arasyny söz bozar, dag-daş arasyny ýel bozar“ diýen aýtgy bar.Göz boldumy, dil boldumy bile bilmedim, esewan etsem arzyly gelnim howsala düşüp, igläp başlady, durmuşyň mazasyn bilmedi, gördüm-bakdym munuň bir hikmeti bardyr diýen netijä geldim. Görüp otursam, öz aralaryna tow düşüpdir , gelnimi eltidir baldyzy buz üstünde tozan arap, hetdinden aşyp, unutgysyz söz aýdyp, men-menlik edip ýörseler nätjek?! Bu ýerde derdeser gelnimiň jinnek ýaly günäsi ýok. Akylly-başly gelnim ýagşy-da- ýaman-da dil ýarmady, jedelleşmezdi, sypaýyçylygy elden bermezdi, paýhasy öňündedi, ýagşylyk edip ýalkanardy “Daş bilen urany aş bilen ur” , “Ýagşylyga ýagşylyk her kişiniň işidir, ýamanlyga ýagşylyk är kişiniň işidir“diýen pähimi gursagynda göteripdir. Sabyrly gelnim sap altyndyr, bisabyr gelnim jeň gözlär. Maşgalamyň başyny jem edip, torsarmak kime derkar, bir gün agzalalyk bolan öýden kyrk günki bereket gidermiş. Ýagşam bir gep tapdyňyz, kişini kemsideniň özi näkesdir, bardy-geldi gep çykaýsa, gepi tapan şu öýden garasyny saýlamaly boljakdygyny ýaňzytdym, ine, ýüregine jüňk boldy, şondan soň ümsüm boldular. Ondan-a ötünç soraň, “Hiçden giç ýagşy” diýleni. Kişi göwni galmasyn, synan göwün seýik bolmaz, söz kesgir gylyçdyr. Ene öwüdini alan, miweli daragtdyr.
Görüň, ene söýgüsine akyl haýrandyr, dawa-jenjele hergiz orun berýän däldir, ýamanlygyňy örtüp, ýagşylygyňy ýaýýarlar. Agzybirlik- bu bir bitewi maşgalanyň sarsmaz binýadydyr. Maşgalada deňagramlylyk saklanylsa, bu bagtyň çüwmesidir, söýginiň özeni şundadyr.
Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwri ýaşamaga, işlemäge, okamaga, söýgi döredýär,ikinjiden, abadan diýarymyzda aşyk-magşuklaryň söýgüsine giň gerim berilýär, çünki erkinligiň beren ajaýyp miwesidir. Ýaşlaryň söýgüsine buýsanyp bagt köşgüni gurduryp berdi, nikalaşýan ýaşlar onda bar, ak patasyny berdi dana Arkadag! Ýaşlaryň bagtyna dörän Arkadag!.
Ýaşaýyş peýwanadyr, gözlerdäki gülküler nur çaýsyn, söýgüden güller ekilýän bu ajaýyp dünýäde söýüp hem söýlüp ýaşamak uly bagtdyr.
Akmuhammmet Gurbanow,
Tagtabazar etrabyndaky 1-nji orta mekdebiň türkmen dili we edebiýaty mugallymy,kärdeşler arkalaşygynyň ilkinji guramasynyň başlygy.
Hormatly okyjylarymyz!
Ýeňijini saýlamaga goşant goş!
Bu eser şeýle hem biziň resmi Instagram hasabymyza ýerleşdirildi. Gök ýazylan ýerden bäsleşige hödürlenen we saýtymyza ýerleşdirilen ähli eserleri okap bilersiňiz. Şol ýerden bu we beýleki eserleriň biziň Instagram hasabymyzdaky linkine girip, şol ýerden halan eseriňize “like(halanan)” goýup we “teswir” ýazyp, şol eseriň has köp okalmagyna goşant goşup bilersiňiz!
Siz eger bu eseri halan bolsaňyz, onda, bu eseri (we linkini) özüňiziň IMO, Facebook, Twitter we beýleki hasaplaryňyzdan halk köpçüligine ýetirip bilersiňiz!
Bu tagallaňyz Siziň halan eseriňiziň ýeňiji bolmagyna öz täsirini ýetirer.
Bäsleşige hödürlenen ähli eserleri okamak üçin gök ýazylan ýere ýa-da aşakdaky suratyň üstüne basyň!
Siziň Söýgüli Setirleriňiz: Ähli Söýgi Eserleri
Ähli eserleri aňsat okamak üçin Täze Applikasiýa: Ata Watan Türkmenistan applikasiýany özüňiziň Android ulgamly mobil telefonyňyza ýükläň! Ýakyn wagtda IOS ulgamynda hem applikasyýamyz hereket edip başlar. Applikasiýany ýüklemek üçin aşakdaky suratyň üstüne basyň!
Siz bu sahypada gündelik syýasata degişli habarlary okap bilersiňiz!
