Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe türkmen halkynyň baý milli mirasyna hususan-da ruhy gymmatlyklaryna uly üns berýär. Ata-babalarymyz tarapyndan döredilip biziň günlerimize gelip ýeten iň gadymy, irki söýgi eserleriniň biri hem “Wis we Ramin” poemasydyr.
Gündogarda şazada Ramin bilen owadan gyz Wisiň gyzgyn söýgüsi hakdaky «Wis we Ramin» poemasy giňden tanalypdyr. Bu eser gadymy döwürlerde Merwde döredilip, ol biziň günlerimize çenli saklanyp gelipdir. Taryhy maglumatlaryň şaýatlyk etmegine görä, poema soltan Togrul begiň döwründe meşhur şahyr Fahreddin Gürgeni tarapyndan 1048-nji ýylda gadymy pehlewi dilinden pars diline terjime edilipdir. Poemada gürrüňi edilýän wakalar esasan, Merwde bolup geçýär, ýöne ondaky gürrüňi edilýän wakalar has gadymy döwre degişli bolmaly. Nesilden-nesle, dilden-dile geçip gelen şol gürrüňler b. e. I asyrynda türkmenleriň Parfiýa patyşalygynyň döwründe kitap görnüşinde neşir edilip, döwrüň iň bir söýlüp okalýan eserine öwrülipdir. Alymlar gadymy türkmen kitaplarynyň taryhy barada ýazan işinde: «W. Minorskiý XX asyryň ortalarynda b. e. I asyryna degişli ýene-de bir kitabyň bolandygyny subut etdi. Ol wakalary Merwde bolup geçen «Wis we Ramin» atly ajaýyp söýgi romany bolupdyr. Bu roman baryp b. e. V asyrynda orta pars (pehlewi) diline terjime edilip, biziň günlerimize gelip ýetipdir» diýip belleýärler. Şeýle hem alymlar «Wis we Ramin» hakynda gürrüň etmek bilen, poema «söýgi temasyna bagyşlanyp ýazylan dünýädäki iň ilkinji roman hasap edilýär. Ondaky ähli wakalar ady dünýä dolan Merw şäherinde bolup gеçýär» diýip, aýratyn nygtaýarlar.
Poemada aýdylyşy ýaly, gadym zamanlarda ýaşlyk ýyllary geçip, gartaşyp ugran Mobet şa atly bir patyşa bolupdyr. Mobet şanyň hem ogul jigisi dünýä inipdir. Oglanjyga «Ramin» diýip at goýupdyrlar. Ramin görmegeý hem edermen ýigit bolup ýetişipdir. Ol owadan gyz Wisa aşyk bolup, söýgüsine gowuşmak üçin köp kynçylyklara duçar bolupdyr. Poemanyň dowamynda ýaşlar biri-birine gowuşýarlar. Raminiň Wisden Hurşyt we Jemşit atly iki sany ogly bolup, olar batyr esgerler, edenli serkerdeler bolup ýetişipdirler. Uzak ýyllaryň bagtly durmuşy Wis bilen Ramine köp sanly agtyk-çowluklary peşgeş beripdir. Wis 81 ýaşapdyr. Juwan wagty owadanlykda dünýäde deňi-taýy bolmadyk Wis garransoň, şahyryň aýdyşy ýaly, «egrelip ýaýa dönüpdir we betnyşan kempire öwrülipdir», şonuň üçin hem Wis Hudaýyň özüni çaltrak ýygnamagyny dileg edipdir. Wisiň arzuwy hasyl bolupdyr we Ramindan öň aradan çykypdyr. Ramin özüne hem-de Wis üçin owadan aramgäh gurdurup, ony altyn we syrça bilen bezäpdir, aramgähiň ýanynda bolsa, diňleri asmana ýetip duran ot ybadathanasyny bina edipdir. Giçki döwürlerde Raminiň körpe ogly Jemşidiň nesilleri Eýranda, Hurşydynky bolsa, Horasanda mekan tutupdyrlar.
«Wis we Ramin» poemasy diňe bir Ferdöwsiniň «Şanama» ýa-da Nyzamynyň «Hysrow we Şirin», «Leýli we Mejnun» eserleriniň döremegine däl, eýsem dünýä edebiýatynyň kemala gelmegine we onuň orta asyrlar zamanasynda gülläp ösmegine uly täsir edipdir. Ýöne bu eserler musulmançylyk döwründe ýazylandygy üçin, olaryň many-mazmuny, gürrüňi edilýän wakalar, döwrüne görä «Wis we Ramin» poemasyndakydan birneme üýtgedilipdir. Bu ajayyp eser Ýewropa kyssaçylygynyň ajaýyp nusgalary hasap edilýän «Romeo we Juletta» ýaly meşhur orta asyr söýgi poemalarynyň ýüze çykmagyna-da aýgytly täsir edipdir we olaryň döredilmegi «Wis we Ramin» poemasynyň wakalary bilen aýrylmaz baglanyşykly bolupdyr.
Bu ajaýyp eseri öwrenmeklige Ý. E. Bertels, I. Braginskiý, B. G. Gafurow, I.A.Orbeli ýaly belli gündogarşynaslar uly goşant goşupdyrlar. I. Braginskiý bolsa 1963-nji ýylda poemany rus diline terjime edipdir. Belli türkmen edebiýatçy alymy A. Meredow hem seljuklar döwrüniň türkmen edebiýaty barada ýazan işinde «Wis we Ramin» poemasyna uly ähmiýet berýär we ony dünýä belli аjaýyp eser hökmünde häsiýetlendirýär.
Hemra Täçgylyjow,
Balkanabat şäherindäki 17-nji orta mekdebiň taryh mugallymy.
Hormatly okyjylarymyz!
Ýeňijini saýlamaga goşant goş!
Bu eser şeýle hem biziň resmi Instagram hasabymyza ýerleşdirildi. Gök ýazylan ýerden bäsleşige hödürlenen we saýtymyza ýerleşdirilen ähli eserleri okap bilersiňiz. Şol ýerden bu we beýleki eserleriň biziň Instagram hasabymyzdaky linkine girip, şol ýerden halan eseriňize “like(halanan)” goýup we “teswir” ýazyp, şol eseriň has köp okalmagyna goşant goşup bilersiňiz!
Siz eger bu eseri halan bolsaňyz, onda, bu eseri (we linkini) özüňiziň IMO, Facebook, Twitter we beýleki hasaplaryňyzdan halk köpçüligine ýetirip bilersiňiz!
Bu tagallaňyz Siziň halan eseriňiziň ýeňiji bolmagyna öz täsirini ýetirer.
Bäsleşige hödürlenen ähli eserleri okamak üçin gök ýazylan ýere ýa-da aşakdaky suratyň üstüne basyň!
Siziň Söýgüli Setirleriňiz: Ähli Söýgi Eserleri
Ähli eserleri aňsat okamak üçin Täze Applikasiýa: Ata Watan Türkmenistan applikasiýany özüňiziň Android ulgamly mobil telefonyňyza ýükläň! Ýakyn wagtda IOS ulgamynda hem applikasyýamyz hereket edip başlar. Applikasiýany ýüklemek üçin aşakdaky suratyň üstüne basyň!
Hukuk we beýleki ugurlara degişli peýdaly maslahatlaryň jemlenen sahypasy-peýdaly maslahat sahypasy
